Yapılacak hareket etkinliğinin ne olacağı ve nasıl olacağının önceden belirlenerek verilen görevi tekrar ederken kişinin kendisi ile baş başa kalıp ortaya çıkan bazı durumlarda inisiyatif kullanma durumunda kaldığı bir öğretim yoludur.
Bu öğretim yönteminde futbola ilişkin öğretilecek temel teknik beceri, taktik beceri ya da biyomotor gelişime yönelik herhangi bir hareket ya da hareketlerden oluşan bir etkinlik uygulaması görev olarak algılanarak verilen yönergelere uygun olarak tekrara dayalı gerçekleştirilerek beceriye dönüştürülmeye (öğrenilmeye) çalışılır.
Alıştırma yöntemi, uygulama sırasında öğreneni karar verme konumuna sokan ilk yöntemdir. Bu uygulamalarda öğrenenler sadece alıştırmayı değil birçok konuda karar verme işlemini de uygulamış olurlar. Bu yöntemde uygulamanın odak noktası değişir. Antrenör ve öğrenen arasında farklı bir ilişki gelişir. Antrenör öğrenen durumundaki kişiyle ilgili olarak çalışma anında uygun kararlar vereceği konusunda ona güvenmeyi öğrenir. Öğrenen de çalışmayı yaparken temkinli ve bağımsız kararlar vermeyi öğrenir.
Komut ve alıştırma yöntemlerinin arasındaki asıl farklardan biri zamanın kullanımıdır. Komut yönteminde öğrenenin tepkisi doğrudan antrenörün komut sinyaline bağlıdır. Alıştırma yönteminde ise öğrenen her bir çalışmaya ne zaman başlayacağına, her bir çalışmanın hız ve ritmine ve bunun gibi şeylere karar verdikten sonra, kendisine alıştırmayı çalışmak için bir zaman dilimi verilir. Bu zaman boyutu, hem çalışmayı öğrenmek hem de karar vermek için gereklidir.
Bu yöntem, futbol altyapı eğitiminde ağırlıklı olarak temel teknik becerilerin öğretilmesinde ve saha içinde bölgesel temel taktik becerilerin geliştirilmesinde kullanılan bir öğretim yoludur. Ancak futbol oyununun karakteristik yapısı ve oyun olgusunun içinde barındırdığı değişen durumların varlığı düşünüldüğünde, bu öğretim yöntemi pratik olarak durağan şekilde gerçekleştirilen tekrar/alıştırma çalışmaları şeklinde organize edilirse çok faydalı olamamaktadır.
Alıştırma ne kadar çok yapılırsa beceriye ulaşma o denli kolay ve nitelikli olur, ancak söz konusu beceri amaca yönelik kullanılamayabilir. İşte asıl amaç bir hareketin ya da tekniğin beceriye ulaştırılması kadar, ulaşılan beceriyi oyun içinde oyunun gerektirdiği koşullarda kullanabilme becerisiyle birleştirilmesini sağlamaktır. Bunun için alıştırma yönteminin kullanıldığı öğretim etkinlikleri olabildiğince tekrarı sağlayacak nitelikte olurken oyun karakteri özelliklerini de içermelidir. Alıştırmalarda teknik öğretimde topun hızının, top ile buluşma sıklığının, topun farklı yön ve açılarda kullanımının sağlandığı değişen durum ve koşulların oluşturulması sağlanırken, taktik öğretim alıştırmalarında ise yine standart bir davranışın üzerine mutlaka farklı yer ve bölge konumlandırmaları ile, farklı rakip davranışları ve farklı oyuncu davranışlarına izin veren alıştırmalar eklenmelidir.
Pratik alanda, alıştırma veya tekrar yönteminin kullanım şeklini ve organizasyonunu daha çok drillerde görmekteyiz. Bilindiği üzere dril; varyasyonun daha alt basamağında yer alan temel teknik becerilerden bir veya bir kaçı ile aynı biçimde devam ettirilen uygulamalardır. Bir aşamaya kadar gerekli ve yararlı olsa da temel teknik becerilerin ve taktik becerilerin nitelikli ve amaca uygun çok yönlü edinilmesinde sürekli tercih edilmemelidir.
Çeşitlemeler (varyasyonlar), çeşitleme döngüleri, birleştirmeler (kombinasyonlar) ve birleştirme döngüleri tekrar yönteminin yarar sağlayacağı futbol pratikleridir.
Ayrıca oyun uygulamaları çok tekrar yapmayı sağlayacak şekilde organize edilir ve planlanırsa (kurallı ya da amaçlı oyunlar gibi) tekrar yönteminin hedefe yönelik daha yararlı kullanımı sağlanmış olacaktır.
Bu öğretim yöntemi futbol temel altyapı eğitimi 1. evrede çok ağırlıklı olmaksızın kullanılmaya başlanmalıdır. Temel altyapı 2. evrede yine giderek artan bir şekilde kullanılmalı, Gelişim altyapı 1. evrede ise bu yöntemden oldukça yararlanılmalıdır. Sonra giderek azalacak şekilde kullanılmaya devam edilmelidir.
Alıştırma yöntemi, oyun ve oyunsal etkinlik uygulamalarında tekrar edilme olanağı bulunamayan temel tekniklerin beceri düzeyinde gerçekleştirilmesi açısından önemli bir yöntemdir. Vole, dömi vole, rövaşata, şut vuruşları gibi... Çünkü bu tür teknik becerileri oyun içinde geliştirmek oldukça zordur. Bunun için salt bu becerilerin tekrarına dönük alıştırmalar yine farklı ortam ve koşullarda tekrar ettirilerek beceri düzeyi geliştirilebilir.
"Tekrar Yöntemi"nin Kullanılmasına İlişkin Öneriler:
Futbolda temel teknik becerilerin öğretiminde en sık kullanılan ya da kullanması kolay olan "tekrar" yöntemi, bir hareketin defalarca tekrar ettirilerek öğretilmesi ya da defalarca tekrar edilerek öğrenilmesi yoludur. Alıştırma yöntemi olarak da ifade edilir.
Bir hareketin veya motor bir davranışın beceri düzeyini arttırmak için kullanılan en temel yöntemlerinden birisidir. Tekrarı, bir hareketi otomasyon düzeyinde yapmanın yolu olarak da tanımlayabiliriz. Gerekli ve kullanılması gereken bir yöntem midir? Elbette evet, çünkü insanın yaşamını idame ettireceği ve uğraştığı bir iş için gereken motor davranışları en ekonomik şekilde yapmasını sağlayan öğrenmeler, tekrar yaparak gerçekleşebilir.
Futbol oyunu ise oyun için gereken temel teknikleri veya temel taktikleri dışsal koşullar olmadan beceri düzeyinde gerçekleştirmenin yeterli olacağı bir oyun değildir. Bir temel tekniği durağan ya da değişmeyen koşullarda çok mükemmel yapıyor olmak futbol oyun koşullarında çoğu zaman yeterli olmaz. Çünkü genel olarak oyunlarda ve futbolda topun durumu, rakibin durumu ve kişinin durumu sürekli değişmektedir. Yani koşullar sürekli farklılaşmaktadır.
İşte bu nedenle sık kullanılan "tekrar yöntemini" futbolun olağan koşullarına göre uyarlamak mümkündür. Bu sayede hem yöntemin sağladığı beceri edinimi ile ilgili avantajları kullanırken hem de futbol oyununun karakteristik gerekleri açısından da kazanımlar elde etmek mümkün olabilecektir.
Sonuç olarak "tekrar yöntemi" elbette kullanılmalıdır. Ama bu;
Aynı şeyi tekrar,
Aynı şekilde tekrar anlayışı ile değil,
Aynı şeyi farklı şekillerde tekrar,
Farklı şeyleri aynı şekilde tekrar,
Farklı şeyleri farklı şekillerde tekrar anlayışı ile olmalıdır.
Dolayısıyla tekrar yöntemi hem yaratıcılığı engelleyen bir yöntem olmaktan çıkarılmış olur. Hem de futbolun oyun koşulları dediğimiz dışsal koşulların dikkate alınarak kullanıldığı bir yöntem olur. Çünkü tekrar yöntemi mutlaka kullanılması gereken öğrenme yöntemlerinden birisidir.
Kaynak: İsmail Topkaya, Futbolda Altyapı Eğitimi, Paradigma Akademi Yay. 2015
