Kalecilik ve Yaş Dönemlerine Yönelik Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Kalecilik ve kaleci olma eğilimi çocuklarda daha geç yaş dilimlerinde oluşmaya başlayan bir tercih ve istektir. Bu çocuk gelişimi açısından anlaşılabilir bir durumdur. Çünkü kalecilik bir noktada bekleyen kişidir, tek başınadır ve eğlenceden uzaktır. Yani temaşanın içinde değildir. Oysa çocuklar topun arkasında ve çevresinde eğlenmek peşindedirler.

Bu anlamda 8-9 yaşlarında bazı bedensel özelliklere bakarak kaleciliğe yönlendirmek hatta zorlamak doğru bir eğitim yaklaşımı değildir. Ama öte yandan da hareket becerileri ve bazı koordinatif özellik eğitiminin de başlaması gereken bir yaştır. Ancak bu bir sorun değildir. Bu yaş dönemi daha önce de değinildiği üzere hareket becerilerini bedensel koordinasyon, denge, büyük ve küçük kas koordinasyonu ve elbette futbola özgü ayak göz koordinasyonu temelinde genel gelişimi amaçlayan bir öğretim uygulamaları içeriği söz konusuydu.

Bu dönemin eğitim içeriğine tüm bunlara ilaveten el göz koordinasyon gelişimine özel bir önem veren, el ile nesne ilişkisine dayanan hareket ve hareket becerilerini amaçlayan öğretim etkinlikleri kaleci eğitiminin de başlaması anlamına gelecektir. Diğer tüm çocukların da bu etkinliklere alınması ileride kaleci olsun ya da olmasın genel hareketlilik becerileri gelişim açısından bir yatırım anlamı taşıyacaktır. Bunun yanı sıra ilerleyen süreçte kalecilik tercihinde bulunma oranının da artması sağlanmış olacaktır.

Bu süreçte elini kullanabilme becerisi, özellikle değişik boyutlardaki topları tutabilme ve top ile ilgili ilişkilerdeki rahatlık kaleci adaylarını tespit etme açısından önemli gözlem sonuçları doğuracaktır.

El göz koordinasyonundaki farklılık ve topun el ile ilişkisinde bazı farklılıklar ve öne geçmeler ile beraber, çocuğun reaksiyon süresindeki sorunsuzluk, kalecilik için çok önemli ipuçları verecektir. Kalecilik için önemli bir gereklilik olan boy ile ilgili olarak temel referans anne ve baba olmalıdır. Çünkü erkek çocuklarda boy sıçramasının görüleceği yaşlar 13-15, 16 yaşlarıdır.

Oyunsal etkinliklerde kalecilik rollerini çağrıştıran top tutma, topu atma, daha hızlı atma, hedefe atma gibi beceriler iyi gözlenmeli, görsel uyaran ile nesne ilişkisine dayalı hareketlerdeki ayrıksı durumlar kaydedilmelidir.

Çocuğun oyunsal etkinliklerdeki kaleciliğe dönük davranışlarına antrenörün vereceği olumlu geribildirimler ciddi bir güdülenme sağlayacak ve çocuğun kalecilik tercihini oluşturmada önemli etki yaratacaktır.

Kaleciliğin farklı, ayrıksı ve özel bir iş ve önemli bir rol olduğu algısı ve buna bağlı olarak heves ve istek oluşması ağırlıklı olarak 12-14 yaşlarda oluşur.

Yukarıda ifade edilmeye çalışıldığı gibi 10-12 yaşları arasında kalecilik ile ilgili yönelme ve yönlendirmeyi yapmak daha doğrudur. Bu yönlendirme ve yönelmenin tercihe bağlı oluşturması ise pedagojik açıdan daha yararlıdır.

Kalecilik ile ilgili öznel öğretim uygulamalarına giriş yapılacağı yaşlar da zaten 10-12 yaş döneminde başlayacağından herhangi bir gecikme söz konusu olmayacaktır.

Ayrıca belirtmek gerekir ki kaleciliğe yönelik temel teknik beceriler ile temel taktik beceriler daha geç yaşlarda gerçekleşmektedir. 

Kalecilik ağırlıklı olarak el göz koordinasyonu yetisi ve yeteneğine dayanan becerileri gerçekleştirebilme temeline dayanır. Bunun yanı sıra esneklik, yumuşaklık, sıçrama ve daha güçlü olma gibi vücudu genel olarak kontrol edebilme ve kullanma becerilerinin yanında özellikle vücudunu lokal ve genel olarak bir uyarana karşı çok kısa sürede harekete geçirebilme yetisi olan reaksiyon sürati, hareket(aksiyon sürati ve devirli hareket sürati (hızlı koordinasyon) özellikleri kalecilik için gereken bedensel ve psikomotor özelliklerdir.

 Çocukları bu gözle de görmeye çalışmak ve ileriye dönük bazı kestirimler yapabilmek önemlidir.

Kaleci temel teknik becerilerinin temeli el ile bir nesneyi kontrol edebilmeye dayanır. Futbol oyunu açısından bu öncelikle topu tutabilme, topu zamanında tutabilme, topu değişik şekillerde tutabilme, değişik açı yön ve hızlarda gelen topu tutabilme yanı sıra topun kale direklerinden içeriye girmesine engel olma davranışı ile ilgilidir.

İşte tüm bu davranışlar terminolojik olarak adlandırılmış ve biyolojik bazı gelişim özellikleri ile birleşerek kaleci temel teknikleri ortaya çıkmıştır.

Yaş dönemlerine ilişkin kaleciliğe yönelik genel eğitim içeriği aşağıdaki şekilde oluşturulabilir. İlgili eğitimci antrenörler bu genel eğitim içeriği kapsamında öğretim etkinlikleri üretmek ve kurgulamak yeterliliğine sahip olmalıdırlar.

8-9 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Bu yaş dönemi kaleci seçimi ve özel kaleci çalışmaları diye bir eğitim içeriğinden söz edilmemelidir. Daha da ötesi, bu yaş grubunda kalecilik diye bir kavram ve düşünce olsa da “kaleci” diye tanımlanacak ve düşünülecek çocuk olmamalıdır.

 Bu yaş grubunun altyapı eğitiminde asıl amaç genel hareket becerileri olarak niteleyebileceğimiz, “temel hareket becerilerinde” sorunsuzluk, özellikle el ile “nesne kontrolü gerektiren hareket becerilerinin” artan bir hız ve akıcılıkla gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.

El ile nesne kontrolü gerektiren temel hareket becerilerine baktığımızda bunların, atma, tutma, yakalama, yuvarlama, yön verme, el ile sürme-sektirme hareketlerini içerdiği görülür. Top ile el ilişkisini geliştirecek her türlü etkinlik kalecilik adına gerçekleştirilecek eğitim anlamı taşır.

Basketbol voleybol ve hentbol branşına yönelik hazırlayıcı oyun alıştırmaları kalecilik eğitimi adına çok yararlı sonuçları olacak etkinliklerdir.

Bu yaş döneminin “özelleşmiş hareket becerileri” olarak belirtilen vücut yönetim becerileri, jimnastik, ritmik hareketler ve oyun becerileri yine kalecilik ile doğrudan değil ama dolaylı ilgili çalışmalardır.

Başlangıçta biricik amaç, çocukların topu elleriyle kullanarak çeşitli şekil ve hızlarda kendilerini ifade edebildikleri ölçüde ifade etmelerini sağlamaktır. Top el ilişkisine dayanan bir şekilde çocukların gerçekleştirilebildikleri ölçüde hareket yapabilmelerini sağlamak yeterli bir eğitim amacıdır.

Bu yaş dönemi çocuklarının algı-motor ve sinir kas koordinasyonlarındaki gelişim düzeyi ağırlıklı bir özel reaksiyon çalışmaları yapmayı gerektirmez. Değişik hız yön ve açılardan gelen toplar ile ilişkili tutma ve yakalamaya yönelik hareket becerileri yerinde öğretim uygulamalarıdır. Bu içerikteki oyun ve oyunsal etkinlikler tercih edilmesi gereken uygulamalardır.

 “Doğru beceri” adına kaleci davranışları beklentisinden kaçınılmalıdır. Kaleci temel tekniklerine ilişkin becerilere giriş için erken bir dönemdir.

 Bu dönemdeki temel teknik beceri öğretimi çok formal olmayan biçimlerde, beceri düzeyinin yükseltilmesi amacından ziyade, topu amaçlı kullanmaya dönük olmalıdır. Etkinliklerin yürütebilmelerini sağlayacak ölçüde top tutma ve topu el ile amaçlı atma yeterli bir düzeydir. İlave olarak etkinlikler topu kontrolü, top sürme, yuvarlama, el ile pas yapma ve topu yakalama hareketlerini içermelidir.

Değişik renk ve ebatta toplar kullanılmalıdır. Özellikle küçük toplardan oldukça fazla yararlanılmalıdır. Çift el kullanmaya özen gösterilmeli, etkinliklerde çift eli birlikte kullanma özendirilmelidir.

Bu yaş grubunda topun bir nesne olarak bolca kullanıldığı dengeleme, yer değiştirme ve nesne kontrolü hareketlerinin pekiştirilmesi sağlanmalıdır. Bu dönemde kalecilik eğitimi adına “nesne kontrolü gerektiren hareketlerden tutma, yakalama, atma hareketlerinin kullanıldığı etkinliklere özel bir önem verilmelidir.

10-11(12) Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Kalecilik eğiliminin tercih edilebilir olmasının sağlanabileceği bir dönemdir. Oyunlardaki rolü ön plana çıkmaya başladığında önemi ve dolayısı ile tercih edilebilirliği artacak olan kalecilik eğitimi, kaleci temel teknik becerileri daha geciken bir süreç ile devam eder.

Kaleciliğin el kullanımı gerektiren bir oyunculuk olması kaleciliğe özgü davranışların daha önce gelişmesini ve beceriye dönüşmesi anlamına gelmemektedir.

Futbol temel teknik becerilerine özgü sihirli bir dönem olan 10-11(12) yaş dönemi kalecilik için bir sonraki dönemdir.

Kalecilik daha karmaşık ve daha farklı bedensel ve psikomotor gelişim özellikleri gerektirmektedir. En ayırt edici farklılık boyutu ise kale mekânı ve top nesnesi değişkenleri ile vücudunun tamamının yönetilebilir olması boyutudur. Bu nedenle gerçek anlamda kaleciliğe ilişkin temel teknik becerilerde ayır edici davranışları görebilme ve gözlemleyebilme 13-14lü yaş dönemlerinde başlamaktadır.

Bu yaş dönemine ilişkin kaleci temel teknik becerileri ve bazı bireysel ve takım taktiği becerileri öğretim içeriği;

• ·      Pozisyon alma,
• ·      Yerden gelen topu tutma (Bacaklar gergin ve bükülü şekillerde),
• ·      Bel yüksekliğinde gelen topu tutma,
• ·      Göğüs hizasında gelen topu tutma,
• ·      Baş hizasında gelen topu tutma,
• ·      Yüksekten gelen topu tutma (Önden),
• ·      Önden gelen topu yatarak tutma
• ·      Yanlardan ve önden gelen topu yumruklamaya çalışma
• ·      Cepheden gelen topu yumruklama
• ·      Topu el ve ayakla oyuna sokma
• ·      Yer tutma (Top ceza alanı önünde ve yanlarda, duran toplarda),
• ·      Topun önünü kesme

(12)13-14 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Kaleciliğe ilişkin tercihin netleştiği bir dönemdir. Aynı zamanda bu yaş döneminde de karar değiştirilerek kaleciliğe geçiş yapılabilecek bir yaş dönemidir. Bunun için temel koşul el göz koordinasyonu konusunda iyi durumda olabilmektir. Daha önce de söz edildiği gibi kalecilik temek teknik becerileri diğer futbol temel teknik becerileri gelişiminden daha geç oluşan bir süreç gerektirmektedir. Bu bağlamda kaleciliğe yönelik geçişler olası ve normaldir.

Bu yaş dönemine ilişkin kaleci temel teknik becerileri ve bazı bireysel ve takım taktiği becerileri öğretim içeriği;

• ·      Pozisyon alma,
• ·      Yerden gelen topu tutma (Bacaklar gergin ve bükülü şekillerde),
• ·      Öne yatarak topu tutma,
• ·      Yerden yanlara gelen topu tutma,
• ·      Bel yüksekliğinde gelen topu tutma,
• ·      Göğüs hizasında gelen topu tutma,
• ·      Baş hizasında gelen topu tutma,
• ·      Yüksekten gelen topu tutma (Önden),
• ·      Önden gelen topu yatarak tutma,
• ·      Yanlardan ve önden gelen topu yumruklama,
• ·      Yanlara gelen topu yumruklama,
• ·      Topu oyuna sokma(El ve ayakla),
• ·      Aut atışı,
• ·      Yer tutma (Top ceza alanı önünde ve yanlarda, duran toplarda),
• ·      Topun önünü kesme,

15-16 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Temel teknik becerilerin hepsi ile tanışmış olmanın henüz tamamlandığı bir yaş dönemidir. Bundan sonrası becerileri en iyi düzeyde gerçekleştirebilme süreci devam edecektir.

Kaleciliğe ilişkin bireysel ve taktik becerilerin olgunlaşmaya başladığı ancak eksiksiz bir kalecilik için daha zamana ihtiyaç duyulan bir yaş dönemidir. 

Oyun içinde olduğu kadar oyun dışında da çalışmaların önemi büyüktür. Kale çalışmalarında kaleye olan hücum davranışları ve gol girişimlerinin fazlaca yaşanmasını sağlamaya yönelik tek kale az savunmalı oyunlar iyi bir eğitim fırsatı yaratacak öğretim uygulamalarıdır.

Bu yaş dönemine ilişkin kaleci temel teknik becerileri ve bazı bireysel ve takım taktiği becerileri öğretim içeriği;

• ·      Pozisyon alma,
• ·      Açı daraltma,
• ·      Yerden gelen topu tutma (Bacaklar gergin ve bükülü şekillerde),
• ·      Öne yatarak topu tutma,
• ·      Yerden yanlara gelen topu tutma,
• ·      Bel yüksekliğinde gelen topu tutma,
• ·      Göğüs hizasında gelen topu tutma,
• ·      Baş hizasında gelen topu tutma,
• ·      Yüksekten gelen topu tutma (Önden ve yanlardan gelen yüksek toplar)
• ·      Planjonlar,
• ·      Yanlara gelen yüksek ve yerden toplar ile aşırtma gelen topları tokatlama,
• ·      Önden gelen topu yatarak tutma,
• ·      Yanlardan gelen, yanlara gelen ve önden gelen topu yumruklama,
• · Topu el ile yerden, havadan, orta yükseklikten ve yere paralel yüksekliklerden oyuna sokma,
• ·  Topu ayakla aut atışı ile, çift vuruş ile, ayaküstü vuruş ile oyuna sokma,
• ·  Yer tutma (Top ceza alanı önünde ve yanlarda, duran toplarda),
• ·  Topun önünü kesme,
• ·  Ayaklara yatış,
• ·  Baraj kurdurma,
• ·  Güvenli merkezi hücum başlatma,
• ·  Kontr-atak başlatma,
• ·  Savunmayı yönetme,
• ·  Geri paslara karşı hazırlıklı olma
• ·  Öncelleme

17-18 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Bir önceki kaleci temel teknik becerilerde ustalaşma sürecidir. Bireysel ve takım taktiği becerilerinde hatasızlık, kendine güven ve yönetme davranışları önem kazanır. İlerideki performans sürecinin verimli ve başarılı geçmesi adına teknik, taktik, bedensel ve kişilik özellikleri açısından doruk noktalara ulaşılması gereken bir yaş dönemidir.

Oyun ve müsabaka yanında oyunsal uygulamalara olabildiğince çok sayıda katılmak önemli öğretim uygulamalarıdır. Bir kaleci için en ideal öğrenme ortamı müsabaka, müsabaka koşulları ve oyunlardır.