Kalecilik ve Yaş Dönemlerine Yönelik Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Kalecilik ve kaleci olma eğilimi çocuklarda daha geç yaş dilimlerinde oluşmaya başlayan bir tercih ve istektir. Bu çocuk gelişimi açısından anlaşılabilir bir durumdur. Çünkü kalecilik bir noktada bekleyen kişidir, tek başınadır ve eğlenceden uzaktır. Yani temaşanın içinde değildir. Oysa çocuklar topun arkasında ve çevresinde eğlenmek peşindedirler.

Bu anlamda 8-9 yaşlarında bazı bedensel özelliklere bakarak kaleciliğe yönlendirmek hatta zorlamak doğru bir eğitim yaklaşımı değildir. Ama öte yandan da hareket becerileri ve bazı koordinatif özellik eğitiminin de başlaması gereken bir yaştır. Ancak bu bir sorun değildir. Bu yaş dönemi daha önce de değinildiği üzere hareket becerilerini bedensel koordinasyon, denge, büyük ve küçük kas koordinasyonu ve elbette futbola özgü ayak göz koordinasyonu temelinde genel gelişimi amaçlayan bir öğretim uygulamaları içeriği söz konusuydu.

Bu dönemin eğitim içeriğine tüm bunlara ilaveten el göz koordinasyon gelişimine özel bir önem veren, el ile nesne ilişkisine dayanan hareket ve hareket becerilerini amaçlayan öğretim etkinlikleri kaleci eğitiminin de başlaması anlamına gelecektir. Diğer tüm çocukların da bu etkinliklere alınması ileride kaleci olsun ya da olmasın genel hareketlilik becerileri gelişim açısından bir yatırım anlamı taşıyacaktır. Bunun yanı sıra ilerleyen süreçte kalecilik tercihinde bulunma oranının da artması sağlanmış olacaktır.

Bu süreçte elini kullanabilme becerisi, özellikle değişik boyutlardaki topları tutabilme ve top ile ilgili ilişkilerdeki rahatlık kaleci adaylarını tespit etme açısından önemli gözlem sonuçları doğuracaktır.

El göz koordinasyonundaki farklılık ve topun el ile ilişkisinde bazı farklılıklar ve öne geçmeler ile beraber, çocuğun reaksiyon süresindeki sorunsuzluk, kalecilik için çok önemli ipuçları verecektir. Kalecilik için önemli bir gereklilik olan boy ile ilgili olarak temel referans anne ve baba olmalıdır. Çünkü erkek çocuklarda boy sıçramasının görüleceği yaşlar 13-15, 16 yaşlarıdır.

Oyunsal etkinliklerde kalecilik rollerini çağrıştıran top tutma, topu atma, daha hızlı atma, hedefe atma gibi beceriler iyi gözlenmeli, görsel uyaran ile nesne ilişkisine dayalı hareketlerdeki ayrıksı durumlar kaydedilmelidir.

Çocuğun oyunsal etkinliklerdeki kaleciliğe dönük davranışlarına antrenörün vereceği olumlu geribildirimler ciddi bir güdülenme sağlayacak ve çocuğun kalecilik tercihini oluşturmada önemli etki yaratacaktır.

Kaleciliğin farklı, ayrıksı ve özel bir iş ve önemli bir rol olduğu algısı ve buna bağlı olarak heves ve istek oluşması ağırlıklı olarak 12-14 yaşlarda oluşur.

Yukarıda ifade edilmeye çalışıldığı gibi 10-12 yaşları arasında kalecilik ile ilgili yönelme ve yönlendirmeyi yapmak daha doğrudur. Bu yönlendirme ve yönelmenin tercihe bağlı oluşturması ise pedagojik açıdan daha yararlıdır.

Kalecilik ile ilgili öznel öğretim uygulamalarına giriş yapılacağı yaşlar da zaten 10-12 yaş döneminde başlayacağından herhangi bir gecikme söz konusu olmayacaktır.

Ayrıca belirtmek gerekir ki kaleciliğe yönelik temel teknik beceriler ile temel taktik beceriler daha geç yaşlarda gerçekleşmektedir. 

Kalecilik ağırlıklı olarak el göz koordinasyonu yetisi ve yeteneğine dayanan becerileri gerçekleştirebilme temeline dayanır. Bunun yanı sıra esneklik, yumuşaklık, sıçrama ve daha güçlü olma gibi vücudu genel olarak kontrol edebilme ve kullanma becerilerinin yanında özellikle vücudunu lokal ve genel olarak bir uyarana karşı çok kısa sürede harekete geçirebilme yetisi olan reaksiyon sürati, hareket(aksiyon sürati ve devirli hareket sürati (hızlı koordinasyon) özellikleri kalecilik için gereken bedensel ve psikomotor özelliklerdir.

 Çocukları bu gözle de görmeye çalışmak ve ileriye dönük bazı kestirimler yapabilmek önemlidir.

Kaleci temel teknik becerilerinin temeli el ile bir nesneyi kontrol edebilmeye dayanır. Futbol oyunu açısından bu öncelikle topu tutabilme, topu zamanında tutabilme, topu değişik şekillerde tutabilme, değişik açı yön ve hızlarda gelen topu tutabilme yanı sıra topun kale direklerinden içeriye girmesine engel olma davranışı ile ilgilidir.

İşte tüm bu davranışlar terminolojik olarak adlandırılmış ve biyolojik bazı gelişim özellikleri ile birleşerek kaleci temel teknikleri ortaya çıkmıştır.

Yaş dönemlerine ilişkin kaleciliğe yönelik genel eğitim içeriği aşağıdaki şekilde oluşturulabilir. İlgili eğitimci antrenörler bu genel eğitim içeriği kapsamında öğretim etkinlikleri üretmek ve kurgulamak yeterliliğine sahip olmalıdırlar.

8-9 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Bu yaş dönemi kaleci seçimi ve özel kaleci çalışmaları diye bir eğitim içeriğinden söz edilmemelidir. Daha da ötesi, bu yaş grubunda kalecilik diye bir kavram ve düşünce olsa da “kaleci” diye tanımlanacak ve düşünülecek çocuk olmamalıdır.

 Bu yaş grubunun altyapı eğitiminde asıl amaç genel hareket becerileri olarak niteleyebileceğimiz, “temel hareket becerilerinde” sorunsuzluk, özellikle el ile “nesne kontrolü gerektiren hareket becerilerinin” artan bir hız ve akıcılıkla gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır.

El ile nesne kontrolü gerektiren temel hareket becerilerine baktığımızda bunların, atma, tutma, yakalama, yuvarlama, yön verme, el ile sürme-sektirme hareketlerini içerdiği görülür. Top ile el ilişkisini geliştirecek her türlü etkinlik kalecilik adına gerçekleştirilecek eğitim anlamı taşır.

Basketbol voleybol ve hentbol branşına yönelik hazırlayıcı oyun alıştırmaları kalecilik eğitimi adına çok yararlı sonuçları olacak etkinliklerdir.

Bu yaş döneminin “özelleşmiş hareket becerileri” olarak belirtilen vücut yönetim becerileri, jimnastik, ritmik hareketler ve oyun becerileri yine kalecilik ile doğrudan değil ama dolaylı ilgili çalışmalardır.

Başlangıçta biricik amaç, çocukların topu elleriyle kullanarak çeşitli şekil ve hızlarda kendilerini ifade edebildikleri ölçüde ifade etmelerini sağlamaktır. Top el ilişkisine dayanan bir şekilde çocukların gerçekleştirilebildikleri ölçüde hareket yapabilmelerini sağlamak yeterli bir eğitim amacıdır.

Bu yaş dönemi çocuklarının algı-motor ve sinir kas koordinasyonlarındaki gelişim düzeyi ağırlıklı bir özel reaksiyon çalışmaları yapmayı gerektirmez. Değişik hız yön ve açılardan gelen toplar ile ilişkili tutma ve yakalamaya yönelik hareket becerileri yerinde öğretim uygulamalarıdır. Bu içerikteki oyun ve oyunsal etkinlikler tercih edilmesi gereken uygulamalardır.

 “Doğru beceri” adına kaleci davranışları beklentisinden kaçınılmalıdır. Kaleci temel tekniklerine ilişkin becerilere giriş için erken bir dönemdir.

 Bu dönemdeki temel teknik beceri öğretimi çok formal olmayan biçimlerde, beceri düzeyinin yükseltilmesi amacından ziyade, topu amaçlı kullanmaya dönük olmalıdır. Etkinliklerin yürütebilmelerini sağlayacak ölçüde top tutma ve topu el ile amaçlı atma yeterli bir düzeydir. İlave olarak etkinlikler topu kontrolü, top sürme, yuvarlama, el ile pas yapma ve topu yakalama hareketlerini içermelidir.

Değişik renk ve ebatta toplar kullanılmalıdır. Özellikle küçük toplardan oldukça fazla yararlanılmalıdır. Çift el kullanmaya özen gösterilmeli, etkinliklerde çift eli birlikte kullanma özendirilmelidir.

Bu yaş grubunda topun bir nesne olarak bolca kullanıldığı dengeleme, yer değiştirme ve nesne kontrolü hareketlerinin pekiştirilmesi sağlanmalıdır. Bu dönemde kalecilik eğitimi adına “nesne kontrolü gerektiren hareketlerden tutma, yakalama, atma hareketlerinin kullanıldığı etkinliklere özel bir önem verilmelidir.

10-11(12) Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Kalecilik eğiliminin tercih edilebilir olmasının sağlanabileceği bir dönemdir. Oyunlardaki rolü ön plana çıkmaya başladığında önemi ve dolayısı ile tercih edilebilirliği artacak olan kalecilik eğitimi, kaleci temel teknik becerileri daha geciken bir süreç ile devam eder.

Kaleciliğin el kullanımı gerektiren bir oyunculuk olması kaleciliğe özgü davranışların daha önce gelişmesini ve beceriye dönüşmesi anlamına gelmemektedir.

Futbol temel teknik becerilerine özgü sihirli bir dönem olan 10-11(12) yaş dönemi kalecilik için bir sonraki dönemdir.

Kalecilik daha karmaşık ve daha farklı bedensel ve psikomotor gelişim özellikleri gerektirmektedir. En ayırt edici farklılık boyutu ise kale mekânı ve top nesnesi değişkenleri ile vücudunun tamamının yönetilebilir olması boyutudur. Bu nedenle gerçek anlamda kaleciliğe ilişkin temel teknik becerilerde ayır edici davranışları görebilme ve gözlemleyebilme 13-14lü yaş dönemlerinde başlamaktadır.

Bu yaş dönemine ilişkin kaleci temel teknik becerileri ve bazı bireysel ve takım taktiği becerileri öğretim içeriği;

• ·      Pozisyon alma,
• ·      Yerden gelen topu tutma (Bacaklar gergin ve bükülü şekillerde),
• ·      Bel yüksekliğinde gelen topu tutma,
• ·      Göğüs hizasında gelen topu tutma,
• ·      Baş hizasında gelen topu tutma,
• ·      Yüksekten gelen topu tutma (Önden),
• ·      Önden gelen topu yatarak tutma
• ·      Yanlardan ve önden gelen topu yumruklamaya çalışma
• ·      Cepheden gelen topu yumruklama
• ·      Topu el ve ayakla oyuna sokma
• ·      Yer tutma (Top ceza alanı önünde ve yanlarda, duran toplarda),
• ·      Topun önünü kesme

(12)13-14 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Kaleciliğe ilişkin tercihin netleştiği bir dönemdir. Aynı zamanda bu yaş döneminde de karar değiştirilerek kaleciliğe geçiş yapılabilecek bir yaş dönemidir. Bunun için temel koşul el göz koordinasyonu konusunda iyi durumda olabilmektir. Daha önce de söz edildiği gibi kalecilik temek teknik becerileri diğer futbol temel teknik becerileri gelişiminden daha geç oluşan bir süreç gerektirmektedir. Bu bağlamda kaleciliğe yönelik geçişler olası ve normaldir.

Bu yaş dönemine ilişkin kaleci temel teknik becerileri ve bazı bireysel ve takım taktiği becerileri öğretim içeriği;

• ·      Pozisyon alma,
• ·      Yerden gelen topu tutma (Bacaklar gergin ve bükülü şekillerde),
• ·      Öne yatarak topu tutma,
• ·      Yerden yanlara gelen topu tutma,
• ·      Bel yüksekliğinde gelen topu tutma,
• ·      Göğüs hizasında gelen topu tutma,
• ·      Baş hizasında gelen topu tutma,
• ·      Yüksekten gelen topu tutma (Önden),
• ·      Önden gelen topu yatarak tutma,
• ·      Yanlardan ve önden gelen topu yumruklama,
• ·      Yanlara gelen topu yumruklama,
• ·      Topu oyuna sokma(El ve ayakla),
• ·      Aut atışı,
• ·      Yer tutma (Top ceza alanı önünde ve yanlarda, duran toplarda),
• ·      Topun önünü kesme,

15-16 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Temel teknik becerilerin hepsi ile tanışmış olmanın henüz tamamlandığı bir yaş dönemidir. Bundan sonrası becerileri en iyi düzeyde gerçekleştirebilme süreci devam edecektir.

Kaleciliğe ilişkin bireysel ve taktik becerilerin olgunlaşmaya başladığı ancak eksiksiz bir kalecilik için daha zamana ihtiyaç duyulan bir yaş dönemidir. 

Oyun içinde olduğu kadar oyun dışında da çalışmaların önemi büyüktür. Kale çalışmalarında kaleye olan hücum davranışları ve gol girişimlerinin fazlaca yaşanmasını sağlamaya yönelik tek kale az savunmalı oyunlar iyi bir eğitim fırsatı yaratacak öğretim uygulamalarıdır.

Bu yaş dönemine ilişkin kaleci temel teknik becerileri ve bazı bireysel ve takım taktiği becerileri öğretim içeriği;

• ·      Pozisyon alma,
• ·      Açı daraltma,
• ·      Yerden gelen topu tutma (Bacaklar gergin ve bükülü şekillerde),
• ·      Öne yatarak topu tutma,
• ·      Yerden yanlara gelen topu tutma,
• ·      Bel yüksekliğinde gelen topu tutma,
• ·      Göğüs hizasında gelen topu tutma,
• ·      Baş hizasında gelen topu tutma,
• ·      Yüksekten gelen topu tutma (Önden ve yanlardan gelen yüksek toplar)
• ·      Planjonlar,
• ·      Yanlara gelen yüksek ve yerden toplar ile aşırtma gelen topları tokatlama,
• ·      Önden gelen topu yatarak tutma,
• ·      Yanlardan gelen, yanlara gelen ve önden gelen topu yumruklama,
• · Topu el ile yerden, havadan, orta yükseklikten ve yere paralel yüksekliklerden oyuna sokma,
• ·  Topu ayakla aut atışı ile, çift vuruş ile, ayaküstü vuruş ile oyuna sokma,
• ·  Yer tutma (Top ceza alanı önünde ve yanlarda, duran toplarda),
• ·  Topun önünü kesme,
• ·  Ayaklara yatış,
• ·  Baraj kurdurma,
• ·  Güvenli merkezi hücum başlatma,
• ·  Kontr-atak başlatma,
• ·  Savunmayı yönetme,
• ·  Geri paslara karşı hazırlıklı olma
• ·  Öncelleme

17-18 Yaş Kaleci Temel Teknik Beceri Öğretimi

Bir önceki kaleci temel teknik becerilerde ustalaşma sürecidir. Bireysel ve takım taktiği becerilerinde hatasızlık, kendine güven ve yönetme davranışları önem kazanır. İlerideki performans sürecinin verimli ve başarılı geçmesi adına teknik, taktik, bedensel ve kişilik özellikleri açısından doruk noktalara ulaşılması gereken bir yaş dönemidir.

Oyun ve müsabaka yanında oyunsal uygulamalara olabildiğince çok sayıda katılmak önemli öğretim uygulamalarıdır. Bir kaleci için en ideal öğrenme ortamı müsabaka, müsabaka koşulları ve oyunlardır.

Futbol Altyapı Eğitiminde Yaş Dönemlerine Göre Temel Teknik Öğretim İçeriği

Temel teknik beceri denilen olgu, spor branşının gerektirdiği top ile ilgili hareketleri beceri düzeyinde gerçekleştirebilmektir. Bunun biricik gelişim göstergesi psikomotor gelişimdir. Psikomotor gelişim denilen gelişim özelliği ise; beyin, sinir sistemi ve kas koordinasyonunun sıfır yaşlarından itibaren 15’ li yaşlara değin giderek artmasıdır. Bu biyolojik sistematiğin temel göstergesi ise çocukların büyürlerken merkezi ve çevresel sinir sistemlerinin gelişimidir. Yaşamın ilk yılları boyunca tepkiler ve becerilerin oluşabilmesini sağlayan fibrillerin miyelinizasyonu çocuklarda giderek artan hareket çeşitliliği ve bu hareketlerde giderek artan bir beceri düzeyinin nedenini oluşturur.

Kasları oluşturan kas fibrillerinin sinirlerden gelen iletilere yeterince cevap verebilecek duruma gelmesi, bir nesneyi kullanma ve kontrol etmeye ilişkin güç kademelendirmesini yapabilmesini ortaya çıkarır ki, bu beceri denilen hareketleri en iyi şekilde ve amaca en uygun şekilde yapılabiliyor olma demektir.

İşte bu biyolojik mekanizmanın gelişmesi belirli yaş dönemlerinde hızlanır. Bunun içindir ki, çocuklarda bir spor branşı ile ilgili temel teknikleri gerçekleştirme ve bu teknikleri beceri düzeyinde gerçekleştirmelerinin bir zamanı vardır. Eğitimin büyük bir kısmını oluşturan öğretim uygulamaları/etkinlikleri işte bu zamanları dikkate almak zorundadır. Zamanından önce yapılan çalışmalar faydasız ve zararlı, zamanından sonra yapılan çalışmalar da kritik dönemler geçirileceği için potansiyelin doruk noktasına ulaşmayı sağlama açısından etkisiz çalışmalar olacaktır.

 Futbol branşına özgü temel teknik becerileri psikomotor gelişim seyrine uygun olarak ayak göz koordinasyonu temelinde, bedensel koordinasyon, büyük ve küçük kas koordinasyonu ve denge sistemlerinin gelişimine paralel olarak gerçekleşir.

Çocuğun dünyaya gelmesiyle birlikte başlayan hareket gelişimi, hareketleri beceri düzeyinde en mükemmel derecede yapabilme doruğu olan 15’li yaşlara değin birçok gelişim süreçleri ve aşamalarından geçerek gerçekleşir. Bunun biyolojik açıdan tek bir açıklaması vardır; çocuklar sinir kas işbirliğindeki gelişim düzeyinin elverdiği ölçüde hareketleri beceriye dönüştürürler.

Çocukların bazı hareketleri gerçekleştirmeye başlamaları ve söz konusu hareketleri beceri düzeyinde gerçekleştirmelerinde işin doğası şudur;

1. Çocuklar bedensel ve psikomotor gelişimleri doğrultusunda, yani gelişimlerinin izin verdiği boyutta bazı hareketleri çevresel ve içsel etkenler ile gerçekleştirmek zorunda kalırlar, sonrasında bu hareketleri amaçlı olarak kullanmaya başladıklarında beceriye dönüştürürler.

2. Çocuklar yine gelişimlerine paralel olarak bazı hareketleri istekleri doğrultusunda yaparlar ve yaptıkları bu hareketleri amaçları doğrultusunda değiştirerek kullanırlar. Bu değiştirme ve kullanma süreci beceriyi getirir.

Futbola ilişkin olarak, çocukların bazı temel teknik hareketleri yapabilecek bedensel ve psikomotor gelişim düzeyine ulaşmış olmaları yanında söz konusu bazı hareketlere ihtiyaç duymaları ve o hareketi yapmayı istemeleri gerekmektedir.

Bundan dolayıdır ki, çocuklar öğretilen her şeyi öğrenemezler. O halde çocukların öğrenebilecekleri şeyler onlara öğretilmelidir.

Futbol temel teknik hareketlerin hepsinin öğretilmeye çalışılması yanında bu hareketlerin beceri düzeyinde gerçekleştirilmesinin isteniyor olması doğru bir temel teknik öğretim anlayışı değildir.

Doğru öğretim anlayışı ise çocukların öncelikle gelişimlerinin izin verdiği temel hareketlerin öğretimiyle işe başlamaktır. Bu hareketlerin hangilerinin olabileceği ise yine çocukların oynayabildiği oyunsal etkinlik ve oyunlarda gizlidir. Çocuklar futbola ilişkin oyunsal etkinlik ve oyunlarda neye ihtiyaç duyuyor ve neleri yapmaya istekli görünüyorlarsa bunlar birer ipucu olarak değerlendirilmelidir. İşte bu hareketler onların öğrenmeleri ve giderek beceriye dönüştürmeleri gereken temel teknik hareketlerdir.

Çocuklar oyun oynarlarken gelişim düzeylerinin elveriyor olmalarına rağmen değişik bir hareketi denemek ve kullanmak davranışını gösteremeyebilirler. Bunun tek sebebi yeni bir hareketi görmemiş veya haberdar edilmemiş olmaları ile ilgilidir. İşte eğitimcinin kılavuz olma işlevlerinden birisi de budur. Çocuklar zamanı geldiğinde ipucu vermiyor olsalar dahi onları yeni öğrenme durumları ile karşılaştırmak gerekir.

Çocuklara zamanından önce öğretilmeye çalışılan futbol temel teknik becerileri ne kadar gereksiz ise, zamanından sonra öğretilecek olan temel teknik beceriler ise o kadar verimsiz olur. Psikomotor gelişimde kritik yaş denilen bir şeyin zamanında öğrenilmesi gereği kuralı futbol açısından öncelikle temel teknik beceriler için geçerli bir gelişim psikolojisi kuralıdır.

8-9 Yaş Dönemlerinde Futbol Temel Teknik Becerilerinin Öğretimi      

Futbol altyapı eğitimi başlangıcında ve bu yaş dönemlerinde futbol temel teknik becerilerin öğretimi diye bir eğitim planlaması olmamalıdır. Ya da diğer söylemle bu yaşlardaki futbol temel teknik eğitimi, çocukların içeriğini kendilerinin belirlediği bir temel teknik eğitim dönemidir.

Bu yaş grubunun altyapı eğitiminde asıl amaç genel hareket becerileri olarak niteleyebileceğimiz, “temel hareket becerilerinde” sorunsuzluk, özellikle “nesne kontrolü gerektiren hareket becerilerinin” mükemmelleştirilmesi yanı sıra “özelleşmiş hareket becerileri” olarak belirtilen vücut yönetim becerileri, jimnastik, ritmik hareketler ve oyun becerilerini en üst düzeye çıkarmaktır. 

Başlangıçta biricik amaç çocukların kendilerini top ile ifade edebildikleri ölçüde ifade etmelerini sağlamaktır. Top ile ilgili ilişkilerde çocukların gerçekleştirilebildikleri ölçüde hareket yapabilmelerini sağlamak yeterli bir eğitim amacıdır.

Bu yaş dönemi çocuklarının sinir kas koordinasyonlarındaki gelişim düzeyi çok fazla sayıda hareketi yapmaya elvermediği gibi, yapabildiği hareketleri de ince teknik diye niteleyebileceğimiz beceri düzeyi yüksek şekilde gerçekleştirmeye uygun değildir. Bu çalışma ile hızlandırılacak bir şey olmadığı gibi, çalışmaların temel teknik becerileri yüksek düzeyde yapmaya yönelik de olmamalıdır. Özellikle bu amaçlarla gerçekleştirilen aşırı tekrar çalışmaları bu yaş için doğru değildir.

Bu yaşlardaki çocukların top ile ilişkilerinde ve oyunsal etkinliklerinde top sürme, topu kontrol etmeye çalışma, çok istekli olmasalar da pas verme ve topa vurma/tekmeleme üzerine kurulu bir hareket dağarcıkları ve yeterlilikleri söz konusudur.

Bu dönemde söz konusu bu hareketleri giderek artması beklenen bir beceriyle yapmaya çalışmaları futbol temel teknik becerilerin öğretimine yönelik etkinlikleri oluşturmalıdır. “Beceri düzeyi odaklı” ve amaçlı olmaması gereken etkinliklerin biricik amacı çocukların top ile ve topsuz yorucu olmayacak biçimde sınamalar yapmasını sağlamaktır.  “Doğru beceri” adına düzeltme yapmalardan kaçınılmalıdır. “Teknik yanlış öğrenilirse sonra düzeltilemez düşüncesinden hareketle altyapıya yeni başlayan 8-9 yaşlarındaki çocuklara durmadan tekrar çalışmaları yaptırmak yanında top ile ilgili hareketleri düzeltmeye dönük geri bildirimler anlamsız, gereksiz ve sıkıcı öğretim uygulamalarıdır. Çocuklar bu dönemde öncelikle birkaç temel futbol hareketi ile tanışmalı onları sınamalı ve amaçlı kullanmaya çalışmalıdırlar. Bunları yaparlarken de yapabilecekleri kadarıyla yapmalıdırlar.

Bu dönemdeki temel teknik beceri öğretimi çok formal olmayan biçimlerde, beceri düzeyinin yükseltilmesi amacından ziyade, topu amaçlı kullanma isteği sergilemeye dönük olmalıdır. Etkinliklerin yürütebilmesini sağlayacak ölçüde top kontrolü, top sürme, pas ve topa vuruş hareketleri eğitimin içeriğini oluşturmalıdır.

Asla küçük de olsa normal futbol topu tercih edilmemelidir. Naylon top, plastik top bu dönemin sihirli derecede önemli top çeşitleridir. Topun çok hafif olması, topa kuvvet uygulamayı kolaylaştırır. Çünkü bu yaşlarda kuvvet uygulaması peşinde olunmaması gereken bir gelişim özelliğidir. Bunların yanı sıra hafif top topa güç uygulamayı kolaylaştırırken ona hükmedebilmeyi başka bir açıdan zorlaşacaktır. Zorlaştırma topun hafifliğine bağlı olarak sürekli yön ve hız değiştiriyor olmasındandır. Bu tür zorlaştırma artı bir eğitim kazancı oluşturma fırsatı yaratacaktır. Çünkü çocuklar daha fazla uyaran bolluğu ile karşılaşacaklar ve sinir kas koordinasyonu gelişimlerine yönelik yeni öğrenme ortamları ile karşı karşıya kalacaklardır.

Küçük ve hafif toplar bu yaş dönemi altyapı eğitiminin önemli bir ilkesi olmalıdır. Çünkü bu konu gerçekten son derece önemlidir. Çocuk tekmeleme aşamasından vuruş yapma aşamasına bu toplar sayesinde başlayacaktır. Vücudunu ve gücünü topu hareket ettirmeye yönelten bir çocuğun o topa hükmedecek denli hareketlilik ve hareket çeşitliliği sergileyebilmesi mümkün değildir.

Sinir kas koordinasyonu bir hareketi gerçekleştirmenin ve bu hareketi beceriye dönüştürmenin biricik mekanizması olduğuna göre bu mekanizmanın geliştirilmesine katkı sağlamak için çocuğu bir hareketi yapmaya zorlamak değil yapılabilir bir hareketi defalarca yapılmasını sağlamak gerekir. Bu anlamda topun özellikle ağırlığı ve hafifliği ile büyüklüğü ve küçüklüğü arasındaki farkların önemi çok büyüktür.

Bu yaş grubunda çocuğun tanışmış olma ve amaçlı kullanmaya yönelme anlamında gerçekleştirebildiği temel teknik hareket sayısının artması, kabaca da olsa kısa süreli belleğe bunları depolanabilmesinin sağlanması gerekir. Çünkü bir sonraki dönem bunların tekrar ele alınıp daha iyi düzeylere çıkarılacağı müthiş bir yaş dönemi gelmektedir.

Sonuç olarak bu yaş grubunda topun bir nesne olarak bolca kullanıldığı dengeleme, yer değiştirme ve nesne kontrolü hareketlerinin pekiştirilmesi sağlanmalıdır.

Örneğin bu dönem yer değiştirme hareketlerinin en temeli olan yürüme ve koşma hareketi, nesnenin yani topun da kullanıldığı biçimde gerçekleştirilmelidir. Topun kullanıldığı hızlı, yavaş, çapraz, dairesel koşular gibi. Ama bu asla dribling tekniğinin öğretimi ve beceriye dönüştürülmesi amaçlı bir etkinlik değil, dribling becerisinin ön hazırlığı ya da hazır bulunuşluğu anlamına gelmelidir.

10-11-(12) Yaş Futbol Temel Teknik Beceri Öğretimi

Bu yaş dönemlerinde çocukların kolay ve hemen öğreniyor olmaları aynı zamanda onlara zararlı çalışmalar yapılmasına da yol açabilmektedir.

Çünkü çocukların bu yaş dönemlerinde birçok temel teknik beceriyi gerçekleştirmeye ve oyun içinde kullanmaya başlıyor olmalarındaki gelişim sıçraması onların performansa dönük kondisyonel ve taktik içerikli eğitim uygulamalarına alınmalarına da neden olabilmektedir.

Bu dönemde çocukların birçok temel tekniği daha iyi bir düzeyde gerçekleştirmeye başlamaları onları “müsabaka tekniği” dediğimiz baskı altında temel teknik öğretim uygulamaları sürecine sokmamalıdır. Bu dönem çocukları yenme ve yenilmenin önemli görüldüğü müsabaka süreçlerine sokulmamalıdırlar.

Bu dönemin müsabaka tekniği kavramı ve beklentisi sadece ve sadece birçok temel teknik beceriyi oyun etkinliği içinde giderek artan bir amaçla kullanabiliyor olmalarından ibarettir. Markaj altında temel teknik becerileri uygulama özel bir eğitim uygulaması şeklinde değil oyun etkinliği içinde kendiliğinden gelişen uygulamalar çerçevesinde olmalıdır. Bu dönemi tek kale maç dönemi diye adlandırma nedenlerinden birisi bu dönemdeki müsabaka algısının en fazla tek kale maç ciddiyeti be beklentisinde olması gereğinden hareketledir. Bir diğer neden ise top ile ilgili hareketlerdeki oyuna yansımasını en iyi sağlayan eğitim uygulamalarından birisi olmasındandır.

Dikkat edilirse günümüzde “tek kale maç” kavramı, algısı ve uygulamaları neredeyse yok gibidir. Oysa en bu yaş grubunun top ile ilgili ilişkilerdeki becerilerinin gelişmesi yanında futbolda sonuç eylemi olan kale önü becerileri açısından en değerli eğitim uygulamalarından birisidir tek kale maçlar.

 Temel teknik becerilerin öğreniminde ve beceri düzeyini arttırmada topa hükmedebilme, onu istediği şekilde kontrolü altına alabilme bir ön koşuldur. Topa hükmedebilme onu istediği gibi kontrol altında tutabilmenin birinci koşulu büyüme ve olgunlaşma dediğimiz çocuğun bedensel hacmi ve hacmin kuvvet yeterliliği ile çocuğun sinir kas koordinasyonu yeterliliği yani o hareketi yapabilme olgunluğudur. Bu anlamda büyümeye uygun top yine gündeme gelmektedir. Çünkü büyüme seviyesine uygun top, olgunlaşmaya bağlı hareket yeterliliğini kullanmayı kolaylaştırır. Eğitimde de istenilen şey bir hareketi yapmaya zorlamak değil yapılabilecek bir hareketi gerçekleştirmeyi sağlamaktır.

Bu yaş grubu temel teknik öğretiminde küçük ve hafif top konusunda yine ısrarcı ve özenli olunmalıdır. Voleybol benzeri meşin toplar ile 3 numaralı futbol topları temel teknik beceri öğrenimi performansını inanılmaz ölçüde arttıracak, dahası çocuğun hareketi yapmasının kolaylaşmasına bağlı olarak hareketleri çeşitlendirmesi ve farklı harekeler denemesi yanında, hareketleri farklı denemesine yani yaratıcılığına da olanak sağlayacaktır. Yaratıcılık bir işi kolay yapabilmeye bağlı olarak o işte farklılık peşinde olmayla gerçekleşir. Ama bunun ön koşulu işi zorlaştıran ya da engelleyen etkenleri ortadan kaldırmaktır. Bu anlamda bu yaş grubunda büyük saha ve alan kullanımları yanında ağır ve büyük toplar temel teknik beceri öğreniminde kritik bir dönemi iyi değerlendirmeye engel olan unsurlardır.

Bu yaş döneminde topsuz temel teknik becerilerden yön değiştirme ve asimetrik hareketlerin oyun içinde kullanımı sağlanırken top ile ilgili temel teknik beceriler de ağırlıklı olarak aşağıdaki temel teknikleri kapsamalıdır.

• Pas (Mesafesi kısa olan paslar, pas zamanlamasına odaklı olarak iç ve ayak içi falsolu paslarda yoğunlaşılmalıdır).
•  Kontroller (Ayak içi kontroller oldukça önemli).
• Top sürme (Ayağın her yönünün kullanıldığı bir serbestlikle ve özellikle görsel uyaranlara karşı durum ve yön değiştirerek).
• Vuruşlar (Ağırlıklı olarak iç vuruşlar ve iç üst, üst ve üst dış ile kendiliğinden gelişen pozisyonlarda kafa vuruşları).
• Aldatma (Daha çok terminolojik olarak adlandırılan aldatmaların becerisinden ziyade, bir engeli top ile geçmeye bağlı, vücut aldatmalarının işin içinde olduğu ani ve pasif engellemelere karşı, engelin bir uyaran olduğu, engel geçilirken top kontrolünün kaybedilmemesinin önemine odaklanılması gereken bir formasyona dayandırılmalıdır).

Bu dönemin en sıkıcı eğitim etkinlikleri tekrar çalışmalarıdır. Oysa bu dönem tekrar çalışmalarının değil çok çeşitli hareketler ile tanışmış olma ve bunları kullanmaya çabalama ve birçoğunda da ciddi mesafeler alma dönemidir. Bu ancak oyun ve oyunsal etkinlikler ile gerçekleşir. Hareketi daha doğru yapma gereği ve ihtiyacı çocuk tarafından hissedilmelidir. Bu hissi en iyi oyunsal etkinlik içinde algılayabilmek mümkündür. Bazı temel tekniklerin istenilen ölçüde gerçekleştirilemiyor oluşu o temel tekniği yeterince tekrar edememiş olmadan kaynaklanabilir. Bu imkânın yeterince sağlanması önemlidir. Küçük gruplu oyunlar, küçük saha oyunları bunun için önemli eğitim açılımlarıdır.  

Aynı hareketin defalarca tekrar edilmesi bir hareketin beceri düzeyi yükseltmez. Bu yanlış bir algıdır. Tekrar motor öğrenme kalitesi açısından elbette önemlidir. Ama tekrar eşiği diye bir şey vardır. Bir hareketi beceri düzeyinde yapabilme bir zaman eşiğinde gerçekleşir, ondan sonraki süreçte devam eden tekrarlar zaman kaybıdır. Bunu önlemenin yolu tekrar çalışmalarını değişen koşullarda sürdürmeyi sağlamaktır.

Tekrar çalışmalarındaki tekdüzeliğin getirdiği sıkıcılığı ve belli bir tekrar eşiğinden sonra gereksizliği bertaraf etmek ve yeni öğrenme durumları oluşturacak şekilde sürekli güncellemek gerekir.

Örneğin, kontrol-pas çalışması karşılıklı olarak belli sayıda yapılıp yakalanacak beceri düzeyi eşiği yakalandığında, kontrol pas ile ilgili çalışma organizasyonu değiştirilmeli farklı durumlar yaratacak kontrol pas etkinliğine geçilmelidir. Fazla sayıda tekrara düşmemek için hareketin gerçekleşiyor olması veya becerinin bir noktadan sonra artmıyor olması bir ölçüt olarak alınabilir.

(12)-13-14 Yaş Futbol Temel Teknik Beceri Öğretimi

Temel teknik beceriler açısından bir önceki yaş döneminin temel teknik becerileri olan pasların, kontrollerin, vuruşların bir kısmını ve top sürmeyi müsabaka tekniği düzeyinde gerçekleştirebilme dönemidir.

Bunun yanı sıra futbola ilişkin tüm temel teknik becerilerin giderek artan bir beceri düzeyi ile gerçekleştirilmesi gereken dönemdir.

En önemli gelişim temel teknik becerilerde düzeltmelerin tam anlamıyla gerçekleşmesidir. Temel teknik becerilerde hatasızlık tekniğin doğru uygulanması yanında akıcı ve ritmik olarak uygulanabilir olması da demektir. Bunun en önemli göstergesi temel teknik becerilerin hareket halinde hareket hızını ve ritmini bozmaksızın gerçekleştirebilmektir.

Topa hükmedebilme ile vücudunu kontrol edebilme eş zamanlılığı önemli bir gelişim göstergesidir. Bu yaş dönemlerindeki en bariz görünümlerden birisi müsabaka koşullarında baskı altındayken top ile ilişkilerdeki kesintilerdir.

Kulüp ya da ulusal futbol anlayışı ve ekolüne ilişkin benimsenmiş olan oyun karakterine yönelik davranışların kazanılmaya başlandığı ya da başlanması gerektiği dönemdir. Örneğin topa çok fazla sahip olma adına benimsenen bir futbol anlayışı adına, pasa dayalı bir oyunun ve pas ile ilgili olarak “ayağında tutma pas ver, boşa kaç top al” ilkesinin benimsetilebileceği yıllardır.

Stil denilen ve önemli bir gelişim göstergesi olan bazı hareketleri kendine özgü gerçekleştirme bu dönemde başlar. Ancak stil adına özenilerek ya da başka nedenler ile tekniği yanlış sürdürmede ısrar etmeye izin verilmemelidir. Stil tekniğin doğru ve amaçlı kullanımını farklı bir estetik ile yapabilme becerisidir. Bu tür davranışlara onay verilmeli ve desteklenmelidir.

Bu yaş dönemi temel teknik öğretim uygulamaları aşağıda belirtilen topsuz ve top ile ilgili temel teknik becerileri kapsamalıdır.

                 Topsuz temel teknik beceriler; (Oyunsal etkinlikler içinde gerçekleştirilmesi sağlanmalıdır).

•       Sprint, Yön değiştirme, asimetrik hareketler
•       Tek ve çift ayakla sıçrama atlama
•       Kayarak savunma
•       Vücut Çalımı
•       Rakip ile omuz omuza oynama

              Top ile temel teknik beceriler:

•       Paslar (İç pas, ayak içi falsolu pas, iç üst pas, dış pas, aşırtma pas, kafa pası, topuk pası, dış pas).
•    Kontroller (Ayak içi kontrol, ayak dışı kontrol, ayaküstü kontrol, taban ile kontrol, diz kontrolü, göğüs kontrolü, kafa kontrolü).
•       Top sürme (Ayağın bütün yön ve kısımlarını kullanarak).
•   Vuruşlar (İç vuruş, iç üst vuruş, dış vuruş, dış üst vuruş, üst vuruş, kafa vuruşları, vole vuruşları, yere yakın durumda ve oturarak geriye yuvarlanma ile gerçekleştirilen röveşata deneyimleri).
•    Aldatma (Aldatmalarda teknik bir aldatma biçiminin uygulanmasından çok daha önemlisi, aldatmanın öncelikle görsel reaksiyon sonucu gerçekleşen aldatma olmasının sağlanması gerekmektedir. Çünkü aldatma davranışı bir eylemi daha önce yaparak bertaraf etme eyleminden başka bir şey değildir. Bu bağlamda aldatma formasyonu ilk hareketin karşıdan geldiği anda gerçekleştirilen biçimde ve ilk hareketin kendinden geldiği aldatmalar biçiminde reaksiyon temelli oluşturulmalıdır. Lokomotif aldatma, makaslama aldatma, şut aldatması, yön aldatması, hız aldatması, Mathews aldatması, taban aldatması, Beckanbauer dönüşü).

Bilindiği üzere futbola özgü teknik becerilerin pekiştirilmesi ihtiyacı yanında, durağan olmayan pozisyonlarda kullanılması ihtiyacı oyun içinde her zaman kendini hissettirmektedir. Çok iyi düzeyde fakat durağan teknik beceri öğrenimi ilerideki futbol oyunu ve oyunculuğu kalitesi açısından fazla bir şey ifade etmemektedir.

            Bu nedenle, kazandırılmış ve kazandırılacak teknik becerilerin özellikle hareket halinde, değişken koşullarda ve farklı biçimlerde kullanılmaları sağlanmalıdır. Bu kullanım için çeşitlemeler (varyasyon) ve birleştirmeler (kombinasyonlar) ideal çalışmalar olarak görülmelidir.

            10-11(12) yaş dönemlerinde “spor ile ilişkili hareketler döneminin genel evresinde” olan çocuklar eğitsel oyunlar, spor branşına hazırlayıcı oyunlar, futbol branşına hazırlayıcı oyunlar yanında serbest futbol oyunlarında kullandıkları teknik becerileri (12) 13-14 yaşlarında artık daha amaçlı, daha doğru ve en önemlisi daha hızlı kullanmaya başlamaları gerekmektedir. Bunun için hareket halindeyken gerçekleştirilen teknik beceri öğretim uygulamaları son derece gerekli çalışmalardır. Bu bağlamda çeşitleme ve birleştirme döngüleri “oyun” içinde teknik beceri çalışmalarına göre daha kısa sürelerde çok sayıda topla buluşma ve topu doğru kullanma zorunluluğu ve fırsatı nedeni ile mutlaka yararlanılması gereken eğitim uygulamalarıdır.  Ayrıca çeşitleme be birleştirme döngülerinin oyunlardan önce kullanılması teknik becerilerin oyuna transferini de olumlu yönde etkileyecektir.

    12-14 yaş dönemi çocukları gelişimsel özellikleri nedeni ile teknik becerileri hareket halindeyken doğru kullanma yeterliliği bakımından kritik dönemdedirler. Bu dönemde elbette futbol oyunları çalışmaların vazgeçilmezidir ancak çeşitleme ve birleştirme döngülerinin sağlayacağı teknik beceri kullanımında dikkat, süreklilik, hızlılık ve doğruluk zorunluluğu çocuklardaki kritik dönem diye nitelendirilen sürecin iyi değerlendirilmesine büyük katkılar verecektir. Çünkü kritik dönem diye adlandırılan süreçlerde elde edilen teknik beceriler hem kalıcı olmakta hem de 15’li yaşlarda teknik becerilerde mükemmeliyet sağlamaya yönelik etkili olmaktadır.

      12-14 yaş grubu çocukları motor gelişim dönemleri açısından “spor ile ilişkili hareketler döneminin özel evresindedirler. Bu futbol eğitimi açısından, bu yaşlardaki çocukların branşa özgü teknik becerilerin amaca uygun kullanılıyor olmaları gerektiği anlamına gelmektedir.  

      Top ile sürat özelliği bu yaş döneminin elverdiği ve ortaya çıkmaya başladığı bir özellik olup, çeşitleme döngüleri bu anlamda da öğrenme ve gelişim fırsatları sunar. Çünkü top ile sürat atletik ve simetrik bir sürat değil, asimetrik ve top kontrolünü beraberinde gerektiren bir sürattir.

   Top ile çabukluk becerisi de bu yaş döneminde kuvvet artışının değerlendirilmesi açısından önemlidir. Topu gereken hız ve doğrulukta kullanabilmeyi sağlayacak olan çabukluk ve hareketlilik anında topu çeşitli mesafelerde kullanabilme çalışmaları ile gerçekleştirilebilir. Bu bağlamda çeşitleme ve birleştirme döngüleri bir çalışma aracı olarak ihmal edilmemelidir.

            Varyasyonu (çeşitlemeyi), bir teknik beceri ya da becerileri hareketlilik içerisinde kullanılabilme olarak algılamak gerekir. Değişik biçimlerde, değişik koşullarda tekniğin hareket halinde kullanımını sağlaması açısından çeşitlemeler bir ön koşuldur. Ancak daha da önemlisi ve gerekeni çeşitleme döngüsü olarak tanımladığımız etkinliklerdir. Çeşitleme döngülerinin öğrenme açısından önemli etkisi, öğrenilmiş ve pekiştirilecek teknik becerilerin grupsal olarak akıcı bir şekilde sıkıcı olmayan tekrar sürekliliği sağlıyor olmasıdır. Çeşitleme döngüleri aynı zamanda hem dikkat hem zamanlama algısı hem de kardiyovasküler sistem gelişimi açısından iyi bir öğretim uygulamasıdır.

Temel taktik çalışmaların başlangıcını ve temelini oluşturması açısından da gerekli ve önemli olan çeşitleme ve birleştirme döngüleri, top ile ve topsuz harekelerin ne zaman, nereye, nasıl ve kime doğru yapılıp yapılmayacağına ilişkin becerilerde bilişsel özelliğe de dayalı olarak bir gelişim sağlar. Çeşitleme döngüleri ve birleştirme döngüleri temel teknik becerilerin kullanımında koordinatif yetilerin devreye sokulmasını da arttırdığından ileriye yönelik taktik algılamaların ön koşulları sağlama açısından da yararları olacaktır.

             
            15 Yaş Futbol Temel Teknik Beceri Öğretimi

15’li yaşlar, artı eksi bir yaş olmak üzere bir hareketin beceri düzeyi açısından en iyi düzeyde gerçekleştirebiliyor olmanın doruk noktasına ulaşıldığı yaşlardır. Bu somut olarak şunu ifade eder; Bu yaşlarda herhangi temel teknik bir becerinin “salt beceri düzeyi” açısından gerçekleştirebilmenin en iyi düzeye ulaşılmış olunduğu ya da olunması gerektiği yaşlardır.

Bu düzeyi oyun ya da müsabaka içindeki uygulanabilirlik düzeyi ile karıştırmamak gerekir. O açıdan daha alınacak bir hayli mesafe vardır. Buna karşın uyun içinde ve ve belli düzeyde baskı altında dahi birden fazla temel tekniğin anlamlı ve amaçlı bir şekilde birleştirilebiliyor olması önemli bir gelişim düzeyidir.

Bundan sonraki süreçlerde temel teknik becerilerin daha iyi gerçekleştiriliyor olması bedensel gelişim özellikleri dolayısı ile artan kuvvete ve hareket hızına bağlı olan değişimlerin bir sonucudur.

Bu yaşlardaki altyapı eğitimi sürecine gelmiş çocukların, en iyi ve en popüler oyuncuların gerçekleştirebildiği hareket becerilerini gerçekleştirebilmeleri mümkündür. Bunun için yeterli fiziksel koşullara sahip olunması ve yeterince çalışılmış olması yeterlidir. Eksikleri sadece hareket becerilerindeki becerinin hızı ve uygulanan kuvvet ve oyun içindeki devamlılıkları ile ilgilidir. Temel teknik becerilerin bu özellikler ile birleştirilerek daha iyi duruma gelinmesi bu yaş sonrası 2-3 yıllık süreç içinde gerçekleşecektir.

Bu yaş çocuklarının bazılarının temel teknik becerilerini kullanımında gözle görülür bir stil fark edilir.

Kaynak; Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi Işığında Futbolda Altyapı Eğitimi, Spor kitabevi ve Yayınevi, Ankara 2103.

Futbol Altyapı Eğitiminde Nelerin, Nasıl ve Ne Zaman Öğretileceği Sorunu

Futbol oyununun nasıl bir oyun olduğu ve bu oyunu oynayabilmek için hangi davranışları gerçekleştirmek gerektiği bilindiğine göre, futbol altyapı eğitiminde nelerin öğretileceği ile ilgili pek sorun yok gibi görünmektedir.

Futbol alt yapı eğitiminde sorunun başladığı nokta “nasıl öğretileceği”  yanında, daha da önemlisi “ne zaman öğretileceği” ile ilgilidir.

Futbol oyununu oynayabilmek için yerine getirilmesi gereken topsuz ve top ile ilgili davranışları (temel teknik becerileri) oyunun gerektirdiği şekilde kullanılmayı sağlamak futbol öğretimini oluşturur.

Futbol oyununu oynayabilmek için yerine getirilmesi gereken davranışlar bellidir. Bunlar top ile ilgili davranışlar olarak bilinen pas, top kontrolü, topa yön verme, top sürme, aldatma ve vuruşlardan oluşur. Topsuz davranışlar ise, koşu ağırlıklı olmak üzere aritmik hareketlerden oluşur. İşte bu davranışları yani, top ile ve topsuz hareketleri futbol oyununun karakterine göre kullanılabilmesi “duruma uydurma” diye ifade edilen “gereğini yapma” ya da “gereğini yerine getirme” becerileri futbol oyununu oynayabilme düzeyini belirler. Görüldüğü gibi nelerin öğretileceği bellidir. Nasıl ve ne zaman öğretileceği meselesi ise zaten altyapı eğitiminin asıl önemli konusudur.

Altyapı eğitiminde birinci sorun futbol oyununun gerekleri olan davranışların nasıl öğretileceği ile ilgilidir. Top ile ve topsuz davranışların, özellikle de top ile ilgili olanların nasıl öğretileceği hala tartışma konusu olan bir durumu yansıtmaktadır.

Topsuz davranışlar oyunun içinde, oyunun gereği yerine getirilerek öğretilir.  Tıpkı su bardağı ile su içmeyi öğretmenin biricik yolunun, su içmek için su bardağının kullanılmasının sağlanması gibi ya da çatal kullanmayı öğrenmek için çatal kullanılmasının gerekmesi gibi.

Çocuklar, ortada hiçbir gerek ve ortam yok iken örneğin, zikzak koşu yapmayı, ya da vücut aldatması yapmayı anlamlı bulmazlar. Eğer zikzak koşu ya da vücut aldatması tekrar ettirilmek isteniyorsa, o halde bir oyun atmosferi oluşturarak zikzak koşuya ya da vücut aldatmasına gereklilik duyulacak bir ortam yaratılmalıdır. Çocuğun bu koşuyu veya aldatmayı anlamlı öğrenebilmesi için o koşunun veya aldatmanın ne işe yaradığını yaşaması, yani hissetmesi gerekir. 

Pekiştirme dediğimiz hareketi iyi derecede öğrenmeyi sağlamak bağlamında  bir hareketin birden çok tekrar edilmesi için anlamsız tekrarlardan ziyade davranışın gerçekleştirilmesini sağlayacak pozisyonların sürekli oluşacağı oyunsal etkinliklerden ve çeşitlemelerden   yararlanılmalıdır.

Görüldüğü gibi topsuz davranışların ağırlıklı olarak tümdengelim (problem çözme)yöntemi ile öğretilmesi daha doğrudur.

Top ile ilgili davranışların da bu öğretim yaklaşımları ve yönteminden farklı bir şekilde öğretilmesi genel olarak yoktur. Ancak bazı durumlarda tümevarım yönteminin kullanılması ihtiyacı söz konusudur. Bilindiği üzere “top ile ilgili davranışlar” özel bir durumu yansıtır. Burada “nesne kullanmayı gerektiren” farklı bir eğitim durumu söz konusudur. Top ile ilgili bazı davranışlar vardır ki, ne oyunsal etkinlik içinde, ne da oyunda, söz konusu davranışları gerçekleştirme ve tekrar etme imkanı bulunamayabilir. Böylesi davranışları (motor davranışları) alıştırma/tekrar yaparak hareketin yapılabilirliğinin yani motor-beceri düzeyinin arttırılmasına ilişkin bir yol izlenmesi gerekir. Örneğin, vole ve röveşata becerileri gibi.

Top, futbol oyununda önemli bir nesnedir. Dolayısı ile top kullanımı olmadan bir futbol eğitimi olmayacağı unutulmamalıdır.  

Topun giderek artan bir beceri ve beceri çeşitliliği ile kontrollü ve amaçlı olarak kullanılması gereğine dayanan öğretim mantığı, “futbol alt yapı eğitiminde” futbolun nasıl öğretileceği mantığını oluşturmalıdır.

Topun sürekli kullanıldığı etkinliklerde beceri kalitesi ve beceri çeşitliliği beklentisi ikinci derecede önemlidir. Birinci derecede önemli olan oyunun futbola özgü karakterinin çocuk tarafından algılanmasını sağlamaktır. İkincisi çocuğun mevcut yetilerini kullanarak oyun oynamasını sağlayabilmektir. Bunun için çocuğu değiştirmek ve dönüştürmek değil, öncelikle oyunu değiştirmek/dönüştürmek gerekir. Yani oyunu çocuğun oynayabileceği basitliğe ve uygulanabilirliğe dönüştürmek gerekir. Üçüncüsü ve elbette olması gerekeni, çocuğun oyun oynarken alacağı hazzın bir motor davranışı doğru ve amaca uygun gerçekleştirdiğinde daha fazla olacağını ona hissettirmektir. Bu çocuğun yeni bir hareket öğrenme ihtiyacı ile gerçekleştirdiği bir hareketi daha mükemmel yapabilme ihtiyacı duymasını sağlayacaktır. Bu anda tümevarım (yönlendirilmiş buluş) yöntemi devreye sokulmalıdır. Çünkü bir oyunun sürdürülmesinde ve amaca ilişkin sonuca ulaşmasında yapılması gerekenleri sırasıyla yapabilme ve tahmin edebilme önemlidir. Bir hareketi anlamlı kılmak için ikinci bir hareketi doğru tahmin etmek ve uygulamak oldukça iyi düzeyde "oyun beceri" aşamasıdır. Bunun bazı hareketleri(temel teknik becerileri) anlamlı bir bütünlük içinde kullanmayı gerektiren eğitim etkinlikleri yanında oyun esprisinden taviz vermeden devam ettirilecek az kurallı basit oyunlardan, çok kurallı oyunlara, amaçlı oyunlardan, çok amaçlı oyunlara doğru öğretim yöntemleri birlikte kullanılmalıdır.  

Çocuklar oyun oynayabilmek için o oyunun gerektirdiği tek bir hareketi öğrenmek ihtiyacı ve isteği içinde değildirler. Ayrıca bir oyunun gereklerini belli ölçüde gerçekleştirebilmek o oyunu oynamak için engel olmadığı gibi eğitim açısından da bir önkoşuludur. O halde futbol oyununu, çocukların oynayabileceği şekle dönüştürmek, oyunun gereği olan çoğu hareketleri çocukların gerçekleştirmelerini sağlayacaktır. Çocuk geliştikçe oyunun kalitesi ve oyundaki beceri düzeyleri de artacaktır. 

Futbol altyapı eğitiminde nelerin ve nasıl öğretileceği sorunlarından çok daha önemlisi, beklide altyapı eğitiminin temel sorunsalı olarak nitelendirilecek konu "ne zaman" öğretileceği konusudur. Altyapılardaki çocukların farkında vararak ya da varmayarak elimine olmalarına veya zarar görmelerine neden olan tek şey futbola ilişkin gerçekleştirmeleri gereken davranışları zamanından önce gerçekleştirmeye zorlanmalarıdır.

Futbol oyunu için gereken davranışlar standart olarak bellidir. Ancak yaş gruplarına özgü futbol oyunlarına ilişkin davranışlar değişiklik göstermelidir. Çocukların yaş düzeylerine özgü hareket ve becerileri mutlaka o yaş düzeylerinde gerçekleştirmeleri gerekir. Bunun aksi yaş düzeylerinin üstündeki hareket ve becerileri gerçekleştirmelerine yönelik gerçekleştirilen eğitim etkinlikleri sağlıklı eğitim etkinlikleri değildir. Aynı şekilde yaş düzeylerinin altındaki eğitim etkinlikleri de belki zararlı olmayacaktır ama yararlı olmayacağı için zaman kaybı anlamına gelecektir.

Çocuklar için ideal eğitim düzeyi, çalıştıklarında başarabilecekleri ölçüde yeni kazanımlar elde etmelerine yol açan etkinliklerdir. Bu bağlamda futbol altyapı eğitiminde ne zaman öğretilmeli sorusunun cevabı "o yaşın gerektirdiği zaman" şeklindedir.

Futbol oyunu her yaşta aynı oyun değildir. 8-9 yaş grubunun oynayabileceği futbol oyunu ile 10-12 yaş grubunun gerçekleştirebileceği futbol oyunu aynı değildir ve aynı olmamalıdır. Öyleyse futbol oyunu aynı olmayacaksa, oyunların içindeki, top ile ilgili hareketlerin çeşitliliği ve beceri düzeyi de aynı olmaması gerekir.

Futbola ilişkin tüm davranışları giderek artacak (çoğalacak) çeşitlilikte ve giderek artacak beceri düzeyine göre planlama gereği yaş gruplarına göre eğitim planlamasını gündeme getirir. Futbol oyunu bu yaş gruplarına göre değiştirilir, dönüştürülür ve ana karakterini yitirmeden yeniden üretilirse ne zaman öğretileceği ile ilgili bir sorun kalmayacaktır. Bu yaş grupları daha önce de değinildiği üzere; 8-9, 10-11(12), (12)13-14 ve 15’li yaş grupları ve sonrasıdır.

İsmail Topkaya, Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi Işığında Futbolda Altyapı Eğitimi, Spor İtabevi ve Yayınevi, Ankara 2013.

Terim, Aybaba ve Futbolda Altyapı Eğitimine İlişkin Samimiyet

1
Samet Aybaba geçenlerde diyor ki; "Çocuklar bilmem nerede konteynırlarda soyunup giyiniyor, içimden oralara gitmek bile gelmiyor"
Şimdi beyefendi günah mı çıkarıyor? Yoksa futbol altyapı eğitimine ilişkin duyarlılığı nedeni ile mi böyle konuşuyor?
Hiçbirisi değil elbette.
Eğer siz yıllardır futboldan beslenen birileri olarak bu mesele ile hiç ilgilenmemişseniz, futbolun size sunduklarını siz futbola sunma çabası içinde değilseniz, sizlerin Türkiyedeki Futbol Altyapısına ilişkin söyleyeceğiniz hiç bir şey olamaz, olmamalıdır da.
Siz dış transfere devam edin... Onu da doğru dürüst beceremiyorsunuz ama...

2
Trabzonspor başkanı Sadri Şener 1461 Trabzon takımının Galatasarayı elemesinden sonra verdiği bir demeçte "bizim böyle bir altyapımız mı vardı" veya "bu çocuklar nerelere gelmiş yahu" veyahutta "bu takım bir üst lige çıkamaz, çıkmamalı" biçiminde cümleler sarfetti.
Şimdi vaziyete bir bakar mısınız?
Memlekette öyle bir potansiyel var ki; üstüne düşmeseler de, çok doğru işler yapmasalar da altyapı ürün veriyor vermesine de, bunu anlayıp değerlendirecek "futbol adamı" nerede?
Kadro şişkinliğinden söz ediyorlar... Ama kadroyu yabancılar ile şişirmeye devam ediyorlar.
Anlamak mümkün değil...

3
"Fatih Terim Genç Aslanlarını Arıyor"...
Altyapıya ilişkin bir projeyi paylaşma toplantısında izledim "imparotor"u...
O da futboldan inanılmaz beslenenlerden.. Ama aldıklarının binde birini futbola vermeyenlerden...
Altaypılarda paye, şöhret ve para yoktur, bunların olmadığı yerde Terimi görmek mümkün olur mu dersiniz?
Son yıllarda "futbolda altyapı" söylemi bir moda olmaya başladı biliyorsunuz, acaba bu modadan bensiz olmaz duygu ve düşüncesinden mi hareketlendi İmparator?
Her neyse
Günaydın Sayın Terim...
Acaba samimi misiniz?

Bir yandan milyarlarca dolar/avro para saçmaya devam, bir yandan da genç aslanlar aranıyor öyle mi?
Hadi bakalım...