Futbol Altyapı Eğitiminde Hafif Top ve Küçük Top Kullanımının Önemi

Hafif top, top ile ilgili hareketi gerçekleştirebilme yeterliliğini kolaylaştırması açısından çok ama çok önemlidir. Nesne ne kadar büyük ve ağır olursa o nesneyi hareket ettirebilmek için sarf edilmesi gereken güç o kadar artar. Ya da o nesneyi hareket ettirebilmek için daha güçlü olmak gerekir.

Beceri gelişimi açısından bir hareketin öncelikle gerçekleştirebilmek yani denemek sonrasında da tekrarlamak gerekir. Söz konusu hareket amaçlı olarak ve istendiği her anda gerçekleştirilebiliyorsa öğrenilmiş demektir. Aynı hareket büyük bir kolaylıkla, hızla ve doğrulukla gerçekleştirilebiliyor ise buna da beceri denir.

Nesne ile ilgili ya da bir nesne kullanımının gerektirdiği hareketlerde ise, nesnenin özellikleri bir hareketin denenmesi, tekrar edilmesi ve istendiği an amaçlı olarak gerçekleştirilebilmesini etkiler. Çok daha önemlisi nesnenin özellikle ağırlığı söz konusu nesne ile ilgili birçok hareketi belli bir hızda, kolaylıkta ve doğrulukta gerçekleştirebilmeyi doğrudan etkiler. Bu etkileme küçük yaşlarda hareket kolay gerçekleştirebilmeye olumsuz olarak yansırken büyüme ile birlikte bu etkinin olumsuzluğu giderek azalır.

Nesnenin kendisi bir durumdur ve her durum kendi koşullarını yaratır. Öncelikle o koşulların yerine getirilmesi gerekir ki sonrasında amaçlanan davranış gerçekleşebilsin. Oysa küçük çocukların nesneden kaynaklanan koşulları bertaraf etmeye odaklanması değil o nesneyi amaca uygun kullanabilme ustalığını geliştirmeleri birincil derecede eğitim amacı olmalıdır.

Eğer top ağır ya da büyükse, topun ağırlığı ve büyüklüğü koşulu hareketin gerçekleştirilme kalitesini ve beceri düzeyini etkiler. Özellikle çocuklarda topun ağır olması durumu çocuğun hareketi gerçekleştirme sürecinde odaklanması gereken beceri değil topun hareket ettirilmesi olacaktır. Bu temel teknik beceri öğrenimi için olumsuzluk faktörüdür.

Bir nesneyi hareket ettirebilme, onu kontrol edebilmek için harcanacak güç söz konusu nesneyi beceri düzeyi yüksek bir şekilde hareket ettirmeyi ve kontrol edebilmeyi engeller. Sinir iletilerinin kasları harekete geçirme biçimi eğer ağırlıklı olarak güç üretme ile ilgili ise, daha büyük kas ve fazla sayıda kas fibrili devreye girecektir. Böylesi durumlarda vücudun ilgili bölümü ile nesne ilişkisi nesneye güç uygulama ilişkisi olur ki, teknik beceri gelişimi bu şekildeki bir biyolojik sistematik ile oluşmaz.

Temel teknik becerilerin gelişebilmesi için nesnenin hafif olması birinci koşuldur. Hafif bir nesneyi hareket ettirebilmek için güç üretme yerine yeterince güç üreterek nesneyi değişik biçimlerde kontrol edebilecek nesneye hükmedebilecek küçük/ince kas gruplarını kullanabilmek mümkündür. Çünkü hafif nesne için gelen sinir iletileri güce yönelik değil, nesneyi kullanabilmeye yönelik nitelikli iletiler olacaktır.

Küçük bir çocuğa çok büyük ve ağır bir makas vererek ondan bir kâğıdı düzgünce kesmesini beklemek ile altyapı eğitimindeki birinci ve ikinci hatta üçüncü dönem çocuklarına ağır ve büyük toplar vererek onlardan temel teknikleri beceri düzeyi yüksek şekilde gerçekleştirmelerini istemek aynı şeydir.

Temel teknik beceriler tam anlamı ile sinir kas koordinasyonu ile gerçekleşen koordinatif özelliklerin bir sonucudur. Koordinatif özellikler vücudu ve vücudun bir bölümünün giderek artan bir düzeyde kontrollü kullanabilme becerisidir. Vücudun tamamını veya bazı bölümlerini belli bir uyum içinde amaçlı olarak kullanabilme becerisi olan koordinasyonu olumsuz olarak etkileyecek olan şey dış etkenlerdir. Dış etkenler ne kadar karşılanabilir durumdaysa koordinasyon bozulmadan sürdürülür. Top ile ilgili temel teknik becerilerde topun ağırlığı ne kadar karşılanabilirse top ile ilişkiyi gerektiren hareketler o kadar iyi düzeyde gerçekleşir. Topun ağırlığı dış etken olarak ne kadar fazla ise top ile ilişki o kadar bozulur ve beceri düzeyi düşer.

8, 9 yaşlarında bunun içindir ki, naylon ve plastik toplar son derece gerekli ve yararlı top materyalleridir. 10, 12 yaşlarında ise voleybol topu özelliğindeki ve ağırlığındaki topların tercih edilmesi temel teknik beceri gelişimi açısından bir zorunluluktur.

13, 14 yaş çocuklarının müsabakaları izlendiğinde, müsabakaların normal saha ebadında yapılıyor olmasının da getirdiği olumsuzluklar nedeni ile 5 numaralı topun ne kadar zorlayıcı olduğu ve çocukların çoğu temel teknik beceriyi gereği gibi gerçekleştiremediklerini gözlemlemek mümkündür. Oysa bu yaş döneminde de küçük numaralı topların kullanılması hem temel tekniklerin beceri düzeyini, hem de daha önemlisi temel tekniklerin müsabaka koşullarında kullanılabilme kalitesini arttıracaktır. Bunların yanı sıra temel taktik becerileri uygulanabilirliğine de olumlu katkı sağlayacaktır.

Büyük ve ağır top küçük yaş gruplarında güce dayalı futbola prim vermektir. Oysa temel teknik becerilerin kullanımındaki ustalığa dayalı futbol, yani koordinatif özelliklere dayalı futbol altyapı eğitiminin önemli amaçlarından olmalıdır.

Hafif ve küçük top meselesi sadece belli bir yaş grubu ile sınırlı kalmamalıdır. Her yaş döneminde kullanılması gereken bir eğitim materyali olmalıdır. Hafif top küçük yaş gruplarında bir zorunluluk ve gereklilik olurken ilerleyen büyük yaş dönemlerinde de teknik becerilerin mükemmelleştirilmesi adına bazı çalışmalarda kullanılması gereken bir eğitim ve çalışma materyali olmaya devam etmelidir.

Küçük toplara hükmedebilmek için daha ince kas hareketlerini kullanmak zorunluluğu normal topları daha rahat kullanabilmeyi ona hükmedebilmeyi kolaylaştıracaktır. Normal toplar ile temel teknik becerileri gerçekleştirebilme kalitesi daha da artacaktır.

Gelişim ve öğrenme açısından ilk önemli koşul büyümedir. Büyümeye uygun olmayan hiçbir şey öğrenilemez. Altyapı eğitiminde çocuğun büyümesine en uygun olan topların kullanımı o dönemin öğrenmelerini hem kolaylaştıracak hem hızlandıracak hem de niteliğini arttıracaktır.     

Topların büyüklüğü ve ağırlığı ile ilgili yarattığı eğitim durumları ve sonuçları;

•   Ağır toplar; top ile ilgili çok fazla çeşitlilikte hareket gerçekleşmeye engel koşullar yaratır. Israr ise hareket kısıtlılığı ve kuvvet eğilimi, kuvvetli olma hissi doğurur.
•   Hafif toplar; Hareket çeşitliliği fırsatı doğurur. Çünkü topu hareket ettirebilme eforu, topu değişik şekillerde hareket ettirebilme eforuna dönüşür. Topa hükmetme hissi ve ihtiyacı ve fırsatları yaratır. Büyük kuvvet gereği hissi yerine çabuk olma isteği ön plana çıkar.

Geçmişteki naylon toplar ile daha kolay ve mükemmel derecede gerçekleştirilebilen hareket becerilerinin temelinde bu neden yatar. Günümüzde naylon toplara dönme ihtiyacı sadece bir nostalji değil bir eğitim zorunluluğu olarak algılanmalıdır. Özellikle 8-9 yaş döneminde hafif topların top ile ilişkiyi arttırmadaki rolü büyüktür.

Temel teknik beceriler edinmede kritik bir yaş dönemi olan 10-11(12) yaşlarda ise, voleybol topu ağırlığındaki topların kullanımı ve en küçük numara futbol toplarının kullanımı (3 numara top), çocukların hareket çeşitliliği fırsatı sağlarken bazı temel tekniklerdeki beceri düzeylerinin artmasına olanak verecektir.

Altyapı çalışmaları ve müsabakalarında 10-11-12-13 yaş dönemlerinde 4 numara top,   14 yaş müsabakalarında ise 5 numara normal top kullanıldığı görülürken 3 numaralı topların sadece o da genel bir uygulama şeklinde değil 7, 8 yaşlarındaki çocuklara yönelik kullanıldığı görülmektedir.

14 yaş müsabakaları gözlemlendiğinde 5 numaralı topun kullanılmasında çocukların hareket kısıtlığını açıkça görebilmek mümkündür. Keza özellikle 10-11 yaşlarında 4 numara topların yine ağır top olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtmek gerekir. 12 yaşlarında 13 yaşlarındaki çocukların 4 numara 3 numaralı toplar ile oyunlarını gözlemlerseniz ne kadar keyifli ve akıcı bir oyun oynadıklarını görebilirsiniz. Çünkü işin yoğunluğu topa değil topu rahat kullanmaya kayınca temel hareket becerileri kullanımı hissedilir derecede artmaktadır. Biraz daha küçük ve hafif toplar çocukların temel teknik becerileri daha hızlı, daha akıcı ve daha ritmik bir şekilde gerçekleştirmelerinde etkili olmaktadır Bu da temel teknik becerilerin müsabaka tekniği koşullarında gerçekleştirilmesi gelişimini hızlandıracaktır.

•       Gereğinden fazla küçük top kullanımı; Top ile ayağın teması topun küçük olması nedeni ile zorlaşacağından daha fazla koordinasyon ihtiyacı dolayısı ile ince beceri gelişimine katkı sağlar. 10,12 yaş ve 13,14 yaşlarındaki öğretim uygulamaları gereğinden fazla küçük top kullanımlarına da mutlaka yer verilmelidir.
•       Büyük ve hafif top; top ile temas yüzeyi kolaylaşacağından özel zorluğu olan temel teknik becerilerin ilk öğrenme aşamalarında kolaylık sağlayabilir. 7 yaş için mükemmel, 8-9 yaş için zaman, zaman kullanılması gerekli bir top çeşidi olmalıdır.