Futbol Altyapı Eğitiminde En Önemli Eğitim Sorunu Nedir? (Nasıl Ve Ne Zaman Öğretileceği Sorunu).

Futbol oyununun nasıl bir oyun olduğu ve bu oyunu oynayabilmek için hangi davranışları gerçekleştirmek gerektiği bilindiğine göre, futbol altyapı eğitiminde nelerin öğretileceği ile ilgili pek sorun yok gibi görünmektedir.

Futbol alt yapı eğitiminde sorunun başladığı nokta “nasıl öğretileceği”  ve daha da önemlisi “ne zaman öğretileceği” ile ilgilidir.

Futbolu oyununu oynamak için yerine getirilmesi gereken top ile ve topsuz davranışların (temel teknik hareketlerin ve becerilerinin) oyunun gerektirdiği şekilde kullanılmasını sağlama futbol öğretimini oluşturur.

Futbol oyununu oynayabilmek için yerine getirilmesi gereken davranışlar bellidir. Bunlar top ile ilgili davranışlar olarak bilinen pas, top kontrolü, topa yön verme, top sürme, aldatma ve vuruşlardan oluşur. Topsuz davranışlar ise, koşu ağırlıklı olmak üzere aritmik hareketlerden oluşur. İşte bu davranışları yani, top ile ve topsuz hareketleri futbol oyununun karakterine göre kullanılabilmesi “duruma uydurma” diye ifade edebileceğimiz “gereğini yapma” ya da “gereğini yerine getirme” futbol oyununu oynayabilme düzeyini belirler.

Görüldüğü gibi nelerin öğretileceği bellidir. Nasıl ve ne zaman öğretileceği meselesi ise ne öğretileceğini etkileyeceğini için oldukça önemli bir meseledir.

Altyapı eğitiminde birinci sorun futbol oyununun gerekleri olan davranışların nasıl öğretileceği ile ilgilidir. Top ile ve topsuz davranışlardan özellikle top ile ilgili olanların nasıl öğretileceği önemli bir eğitim sorunu oluşturmaktadır. Topsuz davranışlar oyunun içinde, oyunun gereği yerine getirilerek öğretilir.  Tıpkı su bardağı ile su içmeyi öğretmenin biricik yolunun, suyu su bardağı ile içilmesini sağlanması gibi... Ya da çatal kullanmayı öğrenmek için çatal kullanılmasının gerektiği gibi...
Çocuklar, ortada hiçbir gerek ve ortam yok iken örneğin zik-zak koşu yapmayı, ya da vücut aldatması yapmayı anlamlı bulmazlar… Eğer zik-zak koşu ya da vücut aldatması tekrar ettirilmek isteniyorsa, o halde lokal bir oyun atmosferi oluşturarak zik-zak koşuya ya da vücut aldatmasına gereklilik duyulacak bir ortam yaratılmalıdır. Çocuğun bu koşuyu veya aldatmayı anlamlı öğrenebilmesi için o koşunun veya aldatmanın ne işe yaradığını yaşaması, yani hissetmesi gerekir. 
Pekiştirme dediğimiz hareketi iyi derecede öğrenmeyi sağlamak bağlamında  bir hareketin birden çok tekrar edilmesi için anlamsız tekrarlardan ziyade davranışın gerçekleştirilmesini sağlayacak pozisyonların sürekli oluşacağı oyunsal etkinliklerden ve çeşitlemelerden   yararlanılmalıdır.

Görüldüğü gibi topsuz davranışların ağırlıklı olarak tümdengelim (problem çözme)yöntemi ile öğretilmesi doğru iken,  top ile ilgili davranışların bu öğretim yaklaşımları ve yönteminden farklı öğretilmesi ihtiyacı yoktur. Ancak istisnai bazı durumlar söz konusu olabilir. Çünkü “top ile ilgili davranışlar” özel bir durumu yansıtır. Burada “nesne kullanmayı gerektiren” farklı eğitim durumu söz konusudur. Top, futbol oyununda önemli bir nesnedir. Dolayısı ile top kullanımı olmadan bir futbol eğitimi olmayacağı unutulmamalıdır.  
Topun giderek artan bir beceri ve beceri çeşitliliği ile kontrollü ve amaçlı olarak kullanılması gereğine dayanan öğretim mantığı, “futbol alt yapı eğitiminde” futbolun nasıl öğretileceği mantığını oluşturur…

Topun sürekli kullanıldığı etkinliklerde beceri kalitesi ve beceri çeşitliliği beklentisi ikinci derecede önemlidir. Birinci derecede önemli olan oyunun futbola özgü karakterinin çocuk tarafından algılanmasını sağlamaktır. İkincisi çocuğun mevcut yetilerini kullanarak oyun oynamasını sağlamaktır. Bunun için çocuğu değiştirmek ve dönüştürmek değil, öncelikle oyunu değiştirmek/dönüştürmek gerekir. Yani oyunu çocuğun oynayabileceği basitliğe ve uygulanabilirliğe dönüştürmek gerekir. Üçüncüsü ve elbette olması gerekeni, çocuğun oyun oynarken alacağı hazzın bir davranışı doğru ve amaca uygun gerçekleştirdiğinde daha fazla olacağını ona hissettirmektir. Bu çocuğun yeni bir hareket öğrenme ihtiyacı ile, gerçekleştirdiği bir hareketi daha mükemmel yapabilme ihtiyacı duymasını sağlayacaktır. Bu anda tümevarım (yönlendirilmiş buluş) yöntemi devreye sokulmalıdır. Çünkü bir oyunun sürdürülmesinde ve amaca ilişkin sonuca ulaşmasında yapılması gerekenleri sırasıyla yapabilme ve tahmin edebilme önemlidir. Bir hareketi anlamlı kılmak için ikinci bir hareketi doğru tahmin etmek ve uygulamak oldukça iyi düzeyde "oyun beceri" aşamasıdır. Bunun için az kurallı basit oyunlardan, çok kurallı oyunlara, amaçlı oyunlardan, çok amaçlı oyunlara doğru yöntem kullanılabilir.  

Çocuklar oyun oynayabilmek için o oyunun gerektirdiği tek bir hareketi öğrenmek ihtiyacı ve isteği içinde değildirler. Ayrıca bir oyunun gereklerini belli ölçüde gerçekleştirebilmek o oyunu oynamak için engel olmadığı gibi eğitim açısından da bir önkoşuludur. O halde futbol oyununu, çocukların oynayabileceği şekle dönüştürmek, oyunun gereği olan çoğu hareketleri çocukların gerçekleştirmelerini sağlayacaktır. Çocuk geliştikçe oyunun kalitesi ve oyundaki beceri düzeyleri de artacaktır. 
Futbol altyapı eğitiminde nelerin ve nasıl öğretileceği sorunlarından çok daha önemlisi, beklide altyapı eğitiminin temel sorunsalı olarak nitelendirilecek konu "ne zaman" öğretileceği konusudur. Altyapılardaki çocukların farkında vararak ya da varmayarak elimine olmalarına veya zarar görmelerine neden olan tek şey futbola ilişkin gerçekleştirmeleri gereken davranışları zamanından önce gerçekleştirmeye zorlanmalarıdır. En azından bu tür beklentilere maruz bırakılmalarıdır.

Futbol oyunu için gereken davranışlar standart olarak bellidir. Ancak yaş gruplarına özgü futbol oyunlarına ilişkin davranışlar değişiklik göstermelidir. Çocukların yaş düzeylerine özgü hareket ve becerileri o yaş düzeylerinde gerçekleştirmeleri gerekir. Bunun aksi yaş düzeylerinin üstündeki hareket ve becerileri gerçekleştirmelerine yönelik gerçekleştirilen eğitim etkinlikleri sağlıklı eğitim etkinlikleri değildir. Aynı şekilde yaş düzeylerinin altındaki eğitim etkinlikleri de, zararlı olmasa da yararlı olmayacağı için zaman kaybı anlamına gelmektedir.

Çocuklar için ideal eğitim düzeyi, çalıştıklarında başarabilecekleri ölçüde yeni kazanımlar elde etmelerine yol açan etkinliklerdir. Bu bağlamda futbol altyapı eğitiminde ne zaman öğretilmeli sorusunun cevabı "o yaşın gerektirdiği zaman" şeklindedir.

Futbol oyunu her yaşta aynı oyun değildir. 8-9 yaş grubunun oynayabileceği futbol oyunu ile 10-12 yaş grubunun gerçekleştirebileceği futbol oyunu aynı değildir ve aynı olmamalıdır. Öyleyse futbol oyunu aynı olmayacaksa, oyunların içindeki, top ile ilgili hareketlerin çeşitliliği ve beceri düzeyi de olmaması gerekir.

Futbola ilişkin tüm davranışları giderek artacak (çoğalacak) çeşitlilikte ve giderek artacak beceri düzeyine göre planlama gereği yaş gruplarını gündeme getirir. Futbol oyunu bu yaş gruplarına göre değiştirilir, dönüştürülür ve ana karakterini yitirmeden yeniden üretilirse ne zaman öğretileceği ile ilgili bir sorun kalmayacaktır. Bu yaş grupları daha önce de değinildiği üzere; 8-9, 10-11(12), (12)13-14, ve 15'li ve sonrası yaş gruplarıdır.

Bkz: İsmail Topkaya "Gelişim Psikolojisi Işığında Futbolda Altyapı Eğitimi" Spor Kitabevi ve Yayınevi, Ankara, 2013.