Futbol alt yapı eğitiminde sorunun
başladığı nokta “nasıl öğretileceği” yanında, daha da önemlisi “ne zaman
öğretileceği” ile ilgilidir.
Futbol oyununu oynayabilmek için
yerine getirilmesi gereken topsuz ve top ile ilgili davranışları (temel teknik
becerileri) oyunun gerektirdiği şekilde kullanılmayı sağlamak futbol öğretimini
oluşturur.
Futbol oyununu oynayabilmek için
yerine getirilmesi gereken davranışlar bellidir. Bunlar top ile ilgili
davranışlar olarak bilinen pas, top kontrolü, topa yön verme, top sürme,
aldatma ve vuruşlardan oluşur. Topsuz davranışlar ise, koşu ağırlıklı olmak
üzere aritmik hareketlerden oluşur. İşte bu davranışları yani, top ile ve
topsuz hareketleri futbol oyununun karakterine göre kullanılabilmesi “duruma
uydurma” diye ifade edilen “gereğini yapma” ya da “gereğini yerine getirme” becerileri
futbol oyununu oynayabilme düzeyini belirler. Görüldüğü gibi nelerin
öğretileceği bellidir. Nasıl ve ne zaman öğretileceği meselesi ise zaten
altyapı eğitiminin asıl önemli konusudur.
Altyapı eğitiminde birinci sorun
futbol oyununun gerekleri olan davranışların nasıl öğretileceği ile ilgilidir.
Top ile ve topsuz davranışların, özellikle de top ile ilgili olanların nasıl
öğretileceği hala tartışma konusu olan bir durumu yansıtmaktadır.
Topsuz davranışlar oyunun içinde,
oyunun gereği yerine getirilerek öğretilir. Tıpkı su bardağı ile su
içmeyi öğretmenin biricik yolunun, su içmek için su bardağının kullanılmasının sağlanması
gibi ya da çatal kullanmayı öğrenmek için çatal kullanılmasının gerekmesi gibi.
Çocuklar, ortada hiçbir gerek ve
ortam yok iken örneğin, zikzak koşu yapmayı, ya da vücut aldatması yapmayı
anlamlı bulmazlar. Eğer zikzak koşu ya da vücut aldatması tekrar ettirilmek
isteniyorsa, o halde bir oyun atmosferi oluşturarak zikzak koşuya ya da vücut
aldatmasına gereklilik duyulacak bir ortam yaratılmalıdır. Çocuğun bu koşuyu
veya aldatmayı anlamlı öğrenebilmesi için o koşunun veya aldatmanın ne işe
yaradığını yaşaması, yani hissetmesi gerekir.
Pekiştirme dediğimiz hareketi iyi
derecede öğrenmeyi sağlamak bağlamında bir hareketin birden çok tekrar
edilmesi için anlamsız tekrarlardan ziyade davranışın gerçekleştirilmesini
sağlayacak pozisyonların sürekli oluşacağı oyunsal etkinliklerden ve
çeşitlemelerden yararlanılmalıdır.
Görüldüğü gibi topsuz
davranışların ağırlıklı olarak tümdengelim (problem çözme)yöntemi ile
öğretilmesi daha doğrudur.
Top ile ilgili davranışların da bu
öğretim yaklaşımları ve yönteminden farklı bir şekilde öğretilmesi genel olarak
yoktur. Ancak bazı durumlarda tümevarım yönteminin kullanılması ihtiyacı söz
konusudur. Bilindiği üzere “top ile ilgili davranışlar” özel bir durumu
yansıtır. Burada “nesne kullanmayı gerektiren” farklı bir eğitim durumu söz
konusudur. Top ile ilgili bazı davranışlar vardır ki, ne oyunsal etkinlik
içinde, ne da oyunda, söz konusu davranışları gerçekleştirme ve tekrar etme
imkanı bulunamayabilir. Böylesi davranışları (motor davranışları)
alıştırma/tekrar yaparak hareketin yapılabilirliğinin yani motor-beceri
düzeyinin arttırılmasına ilişkin bir yol izlenmesi gerekir. Örneğin, vole ve röveşata
becerileri gibi.
Top, futbol oyununda önemli bir
nesnedir. Dolayısı ile top kullanımı olmadan bir futbol eğitimi olmayacağı
unutulmamalıdır.
Topun
giderek artan bir beceri ve beceri çeşitliliği ile kontrollü ve amaçlı olarak kullanılması
gereğine dayanan öğretim mantığı, “futbol alt yapı eğitiminde” futbolun nasıl
öğretileceği mantığını oluşturmalıdır.
Topun sürekli kullanıldığı
etkinliklerde beceri kalitesi ve beceri çeşitliliği beklentisi ikinci derecede
önemlidir. Birinci derecede önemli olan oyunun futbola özgü karakterinin çocuk
tarafından algılanmasını sağlamaktır. İkincisi çocuğun mevcut yetilerini
kullanarak oyun oynamasını sağlayabilmektir. Bunun için çocuğu değiştirmek ve
dönüştürmek değil, öncelikle oyunu değiştirmek/dönüştürmek gerekir. Yani oyunu
çocuğun oynayabileceği basitliğe ve uygulanabilirliğe dönüştürmek gerekir.
Üçüncüsü ve elbette olması gerekeni, çocuğun oyun oynarken alacağı hazzın bir motor
davranışı doğru ve amaca uygun gerçekleştirdiğinde daha fazla olacağını ona
hissettirmektir. Bu çocuğun yeni bir hareket öğrenme ihtiyacı ile
gerçekleştirdiği bir hareketi daha mükemmel yapabilme ihtiyacı duymasını
sağlayacaktır. Bu anda tümevarım (yönlendirilmiş buluş) yöntemi devreye
sokulmalıdır. Çünkü bir oyunun sürdürülmesinde ve amaca ilişkin sonuca
ulaşmasında yapılması gerekenleri sırasıyla yapabilme ve tahmin edebilme
önemlidir. Bir hareketi anlamlı kılmak için ikinci bir hareketi doğru tahmin
etmek ve uygulamak oldukça iyi düzeyde "oyun beceri" aşamasıdır. Bunun
bazı hareketleri(temel teknik becerileri) anlamlı bir bütünlük içinde
kullanmayı gerektiren eğitim etkinlikleri yanında oyun esprisinden taviz
vermeden devam ettirilecek az kurallı basit oyunlardan, çok kurallı oyunlara,
amaçlı oyunlardan, çok amaçlı oyunlara doğru öğretim yöntemleri birlikte kullanılmalıdır.
Çocuklar oyun oynayabilmek için o
oyunun gerektirdiği tek bir hareketi öğrenmek ihtiyacı ve isteği içinde
değildirler. Ayrıca bir oyunun gereklerini belli ölçüde gerçekleştirebilmek o
oyunu oynamak için engel olmadığı gibi eğitim açısından da bir önkoşuludur. O
halde futbol oyununu, çocukların oynayabileceği şekle dönüştürmek, oyunun
gereği olan çoğu hareketleri çocukların gerçekleştirmelerini sağlayacaktır.
Çocuk geliştikçe oyunun kalitesi ve oyundaki beceri düzeyleri de
artacaktır.
Futbol altyapı eğitiminde nelerin
ve nasıl öğretileceği sorunlarından çok daha önemlisi, beklide altyapı
eğitiminin temel sorunsalı olarak nitelendirilecek konu "ne zaman"
öğretileceği konusudur. Altyapılardaki çocukların farkında vararak ya da
varmayarak elimine olmalarına veya zarar görmelerine neden olan tek şey futbola
ilişkin gerçekleştirmeleri gereken davranışları zamanından önce
gerçekleştirmeye zorlanmalarıdır.
Futbol oyunu için gereken
davranışlar standart olarak bellidir. Ancak yaş gruplarına özgü futbol
oyunlarına ilişkin davranışlar değişiklik göstermelidir. Çocukların yaş
düzeylerine özgü hareket ve becerileri mutlaka o yaş düzeylerinde
gerçekleştirmeleri gerekir. Bunun aksi yaş düzeylerinin üstündeki hareket ve
becerileri gerçekleştirmelerine yönelik gerçekleştirilen eğitim etkinlikleri
sağlıklı eğitim etkinlikleri değildir. Aynı şekilde yaş düzeylerinin altındaki
eğitim etkinlikleri de belki zararlı olmayacaktır ama yararlı olmayacağı için
zaman kaybı anlamına gelecektir.
Çocuklar için ideal eğitim
düzeyi, çalıştıklarında başarabilecekleri ölçüde yeni kazanımlar elde
etmelerine yol açan etkinliklerdir. Bu bağlamda futbol altyapı eğitiminde ne
zaman öğretilmeli sorusunun cevabı "o yaşın gerektirdiği zaman" şeklindedir.
Futbol oyunu her yaşta aynı oyun
değildir. 8-9 yaş grubunun oynayabileceği futbol oyunu ile 10-12 yaş grubunun
gerçekleştirebileceği futbol oyunu aynı değildir ve aynı olmamalıdır. Öyleyse
futbol oyunu aynı olmayacaksa, oyunların içindeki, top ile ilgili hareketlerin
çeşitliliği ve beceri düzeyi de aynı olmaması gerekir.
Futbola ilişkin tüm davranışları
giderek artacak (çoğalacak) çeşitlilikte ve giderek artacak beceri düzeyine
göre planlama gereği yaş gruplarına göre eğitim planlamasını gündeme getirir.
Futbol oyunu bu yaş gruplarına göre değiştirilir, dönüştürülür ve ana
karakterini yitirmeden yeniden üretilirse ne zaman öğretileceği ile ilgili bir
sorun kalmayacaktır. Bu yaş grupları daha önce de değinildiği üzere; 8-9,
10-11(12), (12)13-14 ve 15’li yaş grupları ve sonrasıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder