Futbolda Eğitim ve Altyapıya İlişkin Kısa Değerlendirmeler

1

Türkiye’deki futbol kalitesi sorunu aslında “oyun kalitesi” sorunudur. Futbol kalitesi denilen şey aslında “oyun kalitesinden” başka bir şey değildir. Oyun kalitesi denilen şey ise, oyun oynayan herkesin oyunun gereklerini en iyi ve en hızlı şekilde yerine getirebilme becerileridir.

Futbolda oyun kalitesi iki temel etkene bağlıdır. Birincisi; temel teknik becerileri müsabaka koşullarında en doğru ve en akıcı bir şekilde uygulayabilme düzeyi, ikincisi; oyuncuların oyun anında değişen görev ve sorumlulukların gereği tüm davranışları zamanında ve en iyi şekilde sergileyebilmeleri yani taktik oyunculuk becerileridir.

Oyunu oynayan kişilerin bu iki özelliği ne kadar gelişmiş ise oyun kalitesi, dolayısı ile futbol kalitesi o oranda gelişmiş demektir.

Türkiye’deki futbolun sorunu “oyun kalitesi” sorunundan başka bir şey değildir. Dolayısı ile bu sorun aslında direkt olarak ülke futbolcularının “oyunculuk kaliteleri” ile ilgilidir. Oyunculuk kalitesi sonradan kazanılan bir özellikler değil, altyapı eğitimi sürecinde kazanılması gereken teknik ve taktik davranış özellikleridir. Söz konusu bu özelliklerin sonradan kazanılması mümkün olmayıp, altyapı eğitim sürecinde sorunsuz bir şekilde elde edilmiş olmaları gerekmektedir.

Günümüzde üstyapılarda yer alan çoğu futbolcunun “oyunculuk kalitesine” ilişkin sorunlarının nedeni, altyapı eğitimi sürecinde yeteri düzeyde elde edilememiş “oyunculuk niteliklerini” belirleyen müsabaka tekniği ve taktik beceri yoksunluğu ile ilgilidir.

Genel olarak ülkemiz futbolcusunun temel teknik becerileri müsabaka koşullarında kullanabilme beceri düzeyleri mükemmellik düzeyinden çok uzaktır.  Ayrıca Türk futbolcusunun oyundaki rollerinin gerektirdiği davranışları yerine getirmede, grup ve takım taktiği konusunda “alışkanlık ve görev sorumluluğu” açısından büyük eksikleri söz konusudur.

Ülkemizdeki futbolun “Türkiye Futbolu” algısını yaratacak düzeyde bir ekol olabilmesi için öncelikle futbolcuların oyunculuk kalitelerini yükseltilmesi gerekmektedir. Bunun tek çözümü Türkiye’deki futbol altyapı eğitim içeriğinin ve uygulamalarının yeniden yapılandırılması ve denetlenmesi ile ilgilidir.

2

Futbol altyapı eğitiminin temel sorunu ne öğretileceği ile ilgili değil, nasıl ve ne zaman öğretileceği ile ilgilidir.

3

Futbol’da altyapı eğitimcilerinin temel işlevi;

Çocuklara “futbolcu” olmak için çok çalışılmaları gerektiğini öğretmelerinden çok, onlarda kendilerini geliştirebilecekleri bilinci, duygusu ve coşkusunu oluşturmaktır.

 4

Futbol altyapısında yer almış bir çocuk için,

Futbola ilişkin temel teknik ve taktik beceriler açısından neleri yapması gerektiğini öğrenmiş olmaktan daha önemlisi, niçin yapması, ne kadar yapması, ne zaman yapması ve nasıl yapması gerektiğini öğrenmiş olmaktır. Altyapı eğitimi almış olmanın en önemli ödülü bunlar olmalıdır.

Eğer sonuç yani ürün böyle değilse, ya altyapı eğitimi alan kişide ya da altyapı eğitiminde bir sorun var demektir.

Sorun çoğunlukla altyapı eğitiminin yaş gruplarına ilişkin içeriğinden ve öğretim uygulamalarına ilişkin yaklaşım ve yöntemlerinden kaynaklanmaktadır.

5

Futbolcu doğulmaz, futbolcu olunur. İnsanın doğuştan getirdiği biyolojik özellikleri elbette önemlidir ama daha da önemlisi o olumlu özellikleri amaca uygun geliştirebilecek eğitim sürecidir.

6

15 yaşındaki bir çocuk futbola ilişkin temel hareket becerileri açısından kendi eşiğinin doruk noktasına ulaşır. Eğer bu çocuk doğuştan getirdiği özellikler açısından da mükemmel bir gene sahipse, 15’li yaşlarda yeryüzündeki en iyi futbolcunun temel hareket becerileri düzeyine ulaşması mümkündür. Yeter ki bu çocuklar için kritik yaş dönemlerinde o dönemin gereği olan öğrenme ortamları sağlansın.

7

Çocuklar büyükleri taklit etmezler, edemezler. Yalnızca büyüklerin yaptıklarını kendilerine özgü yapar ve yaşarlar.  Ortaya bambaşka şeyler çıkar. Olması gereken de budur. Çünkü her şey onlar için keşif sürecidir. Futbol altyapı eğitiminde de böyledir. Çocuklar futbola özgü tüm gerekenleri (temel teknik beceriler ve bu beceriler gerçekleştirecek bedensel özellikleri sergilemeyi) içinde bulundukları yeterlilik düzeylerinde gerçekleştirirler. Önemli olan antrenörün istediklerini yapmaları değil, onların yapabileceklerini antrenörün bulması, üretmesi ve kurgulamasıdır.

8

Çocuklara sadece saha, malzeme ve oyun ortamı sağlayarak onların kendi kendilerine bir şeyler yapmaya çalışmalarını, kulüplerin altyapılarında gelişim özelliklerini dikkate almayan eğitim uygulamalarına tercih etmek daha insani ve daha bilimsel bir tavırdır.

9

Doğa ve doğal olan ile uyumlu olma ve işbirliği eğitimin felsefi yaklaşımlarından birisidir. Çocukların doğal hallerine uygun eğitim onların ilgi ve ihtiyaçlarına uygun eğitim demektir. Böylesi bir eğitim onları mutlu kılar. Mutlu insan daha kolay öğrenir. Geriye kalan sadece çocukların ihtiyacına göre eğitimi planlayabilmektir. İhtiyaçları için de yine onların doğalarına bakmak yeterlidir. Çocuklar başaramayacakları şeyler için çabalamazlar. Çünkü başarılamayacak şey onların doğasına uygun olmayan şeyler demektir.

10 

Çocuklarda fiziksel gelişimin iki ayağı vardır. Birisi bedensel gelişim diğeri psikomotor gelişim. Altyapı eğitiminin bedensel gelişimi öncelemesi ve bedensel gelişimi amaçlayan şekilde yürütülüyor olması en büyük hatadır. Futbol küçük yaşlarda bedensel kuvvete dayalı gelişiyorsa orada altyapı eğitimi ideal bir altyapı eğitimi değildir.

Altyapı eğitiminin esası psikomotor gelişimi öncelleyen ve amaçlayan bir içerik taşımalıdır. Çünkü futbol öncelikle bir kuvvet ve dayanıklılık oyunu değil, hareket becerileri oyunudur. Bu gerçek, altyapı eğitim sürecinin psikomotor gelişim alanı üzerine şekillenmesi gereğini ortaya koyar.

11

Futbolda altyapı eğitiminde, özellikle 15’li yaşlara değin kondisyon antrenmanları lafının edilmemesi gereken yıllar olmalıdır. Kondisyonel-motorik özelliklerin yaş düzeyine uygun geliştirilmesi etkinliklerine evet. Ama kuvvet ve dayanıklılık temeline dayalı genel ve özel futbol antrenmanları çocukların futbol geleceklerinin bitirilmesinden başka bir anlam taşımamaktadır.

12

Altyapı eğitimlerinin genel amacı, çocukları yaş düzeylerinin üstünde geliştirmek değildir. Bu tür yaklaşımlar ile gerçekleştirilen çalışmalar en iyi ihtimal ile yararsız olması yansıra çoğu zaman zararlı sonuçları olan çalışmalardır.

Altyapı eğitimlerinin genel amacı, çocukları yaş düzeylerinin gerektirdiği gelişim düzeyinin en üstüne çıkarabilmeyi sağlamaktır.

13

Çocukların top ile ilişkilerini naylon ve plastik toplardan meşin yuvarlağa, sokak futbolundan kulüp futboluna dönüştürerek “futbol gelişimini” ve “futbol devrimini” sağlamak mümkün olmadı.

Olamadı çünkü çocuklar adına yapılan tüm düzenlemelerde çocuklar unutuldu. İşin içine antrenman girdi, bilimsellik adına kondisyonel özellikler girdi. Çocuklar oyun oynayarak eğlenerek futbolcu olacakları yerde, müsabakalara sokularak şampiyon olma adına farklı özelliklerini geliştirdiler ama futbol için gereken asıl özellikler açısından fakirleştiler.   

14

Futbolda altyapı eğitimi, çocukların gelişim özelliklerine müdahale ederek benzer bir şekilde GDO denilen genetiği ile oynanmış besinlerde olduğu gibi, genetiği ile oynanmış futbolcular yetiştirmek değildir. Zamanından önce yapılan tüm antrenmanlar gelişimin doğal seyrine müdahale anlamı taşır.  Müdahale zarar görmeyecek aşamaya gelmiş olanlar için bazen yararlı sonuçlar doğursa da çoğu zaman zararlı sonuçları olan uygulamalardır. Futbolu doğal gelişim seyrinde geliştirebilmenin biricik yöntemi bedensel koordinasyon, ayak göz koordinasyonu, büyük ve küçük kasların koordinasyonu ve denge özelliklerine dayalı bir eğitimdir. Diğer motorik özellikler doğal gelişim seyrinde, öğretim etkinliklerinin içerdiği motorik-kondisyonel karakterin sonucu kendiliğinden doğal olarak gelişmelidir. Organik olmayan futbolcu yetiştirebilmenin biricik yolu öncelikle top ile ilişkileri mükemmel çocuklar yetiştirmektir.