Altyapı ile ilgili sorunlar ile altyapı eğitimi ile ilgili sorunlar birbiri ilişkili olmasına karşın farklı alanlar ile ilgili sorunlardır. Altyapı sorunu öncelikle, altyapının modeli, yönetimi, organizasyonu ve imkanları ile ilgilidir ve elbette altyapı eğitimini ilgilendiren ve etkileyen nesnel bir durumu ifade eder. Altyapı eğitimi ile ilgili sorun ise altyapı eğitim modeli ve yaklaşımlarını ve dolayısı ile eğitimci antrenörlerin formasyon ve yeterlilikleri ile ilgili bir sorunu ifade eder.
Altyapıya ilişkin tüm ihtiyaçların karşılanmış olduğu, bina yapısından tutunuz saha, malzeme, sağlık ve sosyal imkanların sağlandığı ideal bir altyapı organizasyonuna sahip bir kulüpte doğal olarak nesnel koşulların belirleyeceği göreceli de olsa iyi bir altyapı eğitimi ortamı oluşacaktır. Ancak tüm bunlar altyapı eğitiminin sağlıklı ve ideal olması için bir ön koşul olabilir ama altyapı eğitiminin ideal olması için yeterli olamayacaktır. Çünkü altyapı eğitiminin kalitesini, sağlıklı olup olmadığını ve en önemlisi amaca yönelik ideal bir şekilde yürütülüp yürütülmediğini belirleyen temel etken eğitim ile ilgili bileşenlerdir. Bu bileşenler altyapı antrenörleri, altyapı eğitim sorumluları ve eğitimin planlanması ve yürütülmesinden sorumlu eğitim koordintörlüğüdür.
İşini çok iyi bilen ve işini çok iyi yapan futbol altyapı antrenörü demek, küçük yaş gruplarına yönelik futbol eğitiminin nasıl olması gerektiğini bilen eğitimci demektir.
İyi bir altyapı antrenörü, altyapı eğitimine başlama yaşı olarak kabul edebileceğimiz 8’li yaşlardan itibaren, hareketleri mükemmel derecede beceriye dönüştürmenin doruğu olan 15’ li yaşlara değin her aşamayı dönemsel olarak bilen ve buna göre futbol temel teknik becerilerini futbol oyunu karakterini unutmadan öğretim becerilerine dönüştürebilen ve öğrenme açısından etkin olan kişi demektir.
Bunun yanı sıra altyapı antrenörlüğü, çocukların kritik yaş dönemleri bilmek ve öğrenme açısından sihirli dönemler olarak nitelendirilen dönemleri yakalayabilmek ve buna göre uygun öğretim etkinlikleri gerçekleştirebilmek demektir.
Dahası çocukların bedensel gelişim özellikleri doğrultusunda bazı motorik özellikleri geliştirebilme amaçlı ama asla kondisyonel bir içerik taşımayacak biçimde futbol oyunu içinde kazandırabilmek becerisi demektir.
Ve elbette çocukların bilişsel özelliklerini dikkate alarak temel taktik düzeyden başlamak üzere taktik öğretim uygulamalarını, futbol oyunu etkinlikleri içerisine yedirerek öğretim etkinlikleri düzenleyebilme yeterliliği demektir.
Altyapı eğitimi sadece bir yaş grubuna özgü dahi olsa, o yaş grubunun özelliklerini bilmek, futbolu o yaş grubuna göre yorumlamak, eğitim çalışmaları üretebilme becerisi kazanmak çok uzun süreleri gerektiren bilgi, beceri ve öğretim becerisi yeterliliği gerektirecektir. Ki altyapı eğitimi dediğimiz olgu en az beş dönemi ve bu dönemlere özgü oldukça büyük bir eğitim yeterliliği sahibi olmayı gerektirir.
Bu kadar emek, bu kadar zaman ve bu kadar birikim gerektiren bir meslek olması gereken altyapı antrenörlüğü, aşağıda belirtilen temel sorun nedeni ile asla iyi bir konuma gelememektedir.
Bilindiği üzere altyapı antrenörlüğü, üst yapı antrenörlüğü için bir geçiş yeri ve basamağı olarak algılanmakta bu algıya göre yürütülmektedir. Oysa altyapı antrenörlüğü bir eğitim uzmanlığı alanıdır ve üst yapı antrenörlüğünden farklı bir alandır. Dolayısı ile farklı bilgi ve beceri ve de özellikle öğretim becerileri gerektirir.
Altyapı antrenörlüğüne ilişkin günümüz algısının değişmesi gerekir. Altyapı antrenörlüğü işinin üstyapı antrenörlüğüne geçiş için bir önkoşul ve basamak olarak görülmesi, altyapı antrenörlüğü algısını ve mesleki statüsünü olumsuz etkilemektedir. Önem ve değer atfedilmeyen hiçbir meslek grubu üretken ve verimli olamaz. Bir meslek grubuna önem ve değer atfetmenin koşulları ise bellidir. Birincisi, her isteyenin o meslek grubunda yer alamaması, ikincisi emek ve özellik gerektiren bir iş olması ve üçüncüsü ise mesleğin ve bu mesleği yapanların değer görmesidir.
Bunun için yapılacak şeyler bellidir. Altyapı antrenörlüğü başlı başına bir iş tercihi olmalı ve altyapı antrenörü olacak kişi mesleki uzmanlık alanı olarak bu işi seçmiş olmalıdır. Profesyonel futbol oynamış kişilerin isterlerse altyapı antrenörü olabileceklerini söyleyen ve bunu uygulamaya koyan bir anlayış sağlıklı bir anlayış değildir. Keza buna benzer şekilde, ilgili yüksekokul bölüm mezunlarının da doğrudan altyapı antrenörü olabilmelerini sağlayan anlayışı da doğru bir anlayış değildir.
Altyapı antrenörlüğü öncelikle tercihe dayalı ama mutlaka o işi meslek olarak seçmeye ve daha da önemlisi o mesleği devam ettirmeye karar vermiş olmaya dayalı bir yapılanmaya dönüşmelidir. İlgili federasyonun antrenörlük yönetmelik ve prosedürleri de buna göre tekrar düzenlenmelidir.
Devamında ise bu mesleği yapmaya kararlı olanlar çocuk ve erinlerin gelişim özelliklerine yönelik “uygulamalı öğretim becerileri” içerikli bir eğitim programına tabi tutulmalıdırlar.
Federasyonun antrenör ve teknik adam olma ile ilgili lisans sahibi olma prosedürleri incelendiğinde bir çoğunda “altyapılarda çalışmış olmak” maddesi ile karşılaşılmaktadır. Oysa altyapı antrenörlüğü, üstyapı antrenörlüğü için bir staj yeri ve alanı değildir. Federasyonun antrenörlük hiyerarşisi incelendiğinde, lisans düzeyleri hiyerarşik olarak alt düzeye doğru indikçe çalışma alanlarının da altyapıya doğru kaydığı görülmektedir. Bu uygulama ve planlama ilk bakışta doğru gibi gelse de doğru bir yapılanma değildir. Böyle bir yapılanma, yani altyapıların üstyapılara geçiş için bir basamak olarak görülmesi gerçeği federasyon eli ile sürdürülüyor olmaktadır.
Oysa konu ortak olarak futbol olsa da, altyapı ve üstyapı alanları farklı uzmanlık ve farklı antrenör yeterlilikleri gerektiren alanlardır. Altyapı antrenörlüğü eğitimci yeterlilikleri daha öncelikli olan mesleki bir alandır. Çünkü bu mesleki alandaki temel amaç çocuk gelişimi odaklı bir amaç içermektedir. Üstyapı dediğimiz yarışmacı alan ise tamamen ticari ve endüstriyel bir alan olup, insan değerliliğinden çok yapılan işte en iyi olmanın gerekleri önem kazanmaktadır.
Altyapı antrenörlüğünün bilinçli bir meslek tercihi olmasını ve meslek alanı olarak çalışma hayatı boyunca yürütülecek olmasının baştan kabul görmesini sağlayacak düzenleme, genel antrenörlük sınıflamalarında altyapı antrenörlüğünü başlı başına kendi içinde düzenlemekten geçer. Bunun için gerçekleştirilecek hiyerarşik bir antrenör düzenlemesi, altyapı antrenörlüğü bütünlüğü içinde, stajter altyapı antrenörü, uzman altyapı antrenörü, altyapı baş antrenörü veya benzeri şekillerde gerçekleştirilecek düzenlemelerdir.
Günümüzde birçok altyapı antrenörü, üst yapıyı düşleyen antrenörlerden oluşmaktadır. Bu o an için yapılmakta olan işi amaçlanan iş olmaktan çıkarmakta ve amaç için gerçekleştirilen iş haline getirmektedir. Böyle bir ruh ve düşünce hali, mesleki alanda bireysel bir gelişim motivasyonu olabilir ama sağlıklı bir futbol altyapı hali önündeki en büyük engeldir. Elbette bu durum direkt olarak futbol altyapı eğitimini olumsuz etkilemektedir. Bu durumun olumsuz yansımaları ise ülke futbolunda net olarak gözlenebilmektedir. Bir çok kişinin “Bu kadar kulüp ve bu kadar kulüp altyapısı var, neden iyi futbolcu yetiştiremiyoruz?” Sorusunun soruluyor olma nedeni tam olarak budur.
Bundan dolayıdır ki; "futbol altyapı antrenörlüğü" önemli ve değerli bir uzmanlık ve meslek alanı olmalıdır. Bunun için öncelikle altyapı antrenörlerinin mesleki statülerini değerli kılacak uygulama, onların maaş ve ücretlerini arttırmaktan geçer. Bu konuda Türkiye Futbol Federasyonu Profesyonel futbol gelirlerinden elde ettiği çok yüksek kazançların bir kısmını bu alana yönlendirecek bir harcama kalemi oluşturmalıdır. Gereksiz ve geriye dönüşü olmayan birçok projeye paralar harcayan federasyon, Türkiye futbolu adına geriye dönüşü mutlaka olacak olan altyapı eğitimcilerini önemli ve değerli kılmaya yönelik böyle bir projeyi hayata sokmalıdır.
Tüm bu sorunlar aşıldıktan sonra ya da belli bir düzeye gelindikten sonra futbol altyapı antrenörlüğü uzmanlık alanlarının daha öznel hale getirilmesi gündeme gelmelidir. “Futbol Altyapı Dönem Antrenörlüğü” ya da "Futbol Altyapı Yaş Grupları Antrenörlüğü" şekliyle ifade edebileceğimiz bu yapılanma futbolun geleceği açısından mükemmel sonuçları olacak bir antrenör eğitim modeli uygulaması olacaktır. Düşünün ki; bir futbol eğitimcisinin uzmanlık alanı sadece 8-9 yaş ya da 10-11 veya başka bir yaş grubu olacaktır. Dolayısı ile altyapılarda böyle bir antrenör yapılanması antrenörlerin yeterlilik düzeylerini inanılmaz boyutlara taşıyacaktır. Bu sayede söz konusu yaş grubu çocuklarının elde edecekleri kazanımlar da muhteşem olacaktır.
